چکیده:
در نیم قرن اخیر،یافتههای مطالعات جمعیتی بهطور فزایندهای مورد استفادهء برنامهریزان و سیاستگذاران بوده است.درحالیکه دانش جمعیتشناسی نقش تأثیرگذاری در فرمولبندی و هدایت سیاستهای ملی و بین المللی ایفا نموده است،این سؤال پیش میآید که تحولات کلان سیاسی و تلاشهای توسعه در سطح بین الملل چه تأثیری برهویت تخصصی دانش جمعیتشناسی نهاده است؟این مقاله با بینشی کلنگر،تأثیر تغییر شرایط اقتصادی،اجتماعی و سیاسی درجهان برمیراث فکری و پژوهشی دانش جمعیتشناسی را مورد بحث قرار میدهد.پس از اشارهای گذرا به ریشههای شکلگیری دانش جمعیتشناسی در چند قرن اخیر،پیامد تحولات سیاسی قرن بیستم و رویدادهای مهمی نظیر جنگهای جهانی،گسترش کمونیسم،جنگ سرد و جنبشهای اجتماعی مدافع حقوق زنان و کنترل جمعیت،بر جهگیری مباحث جمعیتی مورد بررسی قرار میگیرد.این مقاله برلزوم توجه جدیتر جمعیتشناسان به تأثیر محیط و رویدادهای سیاسی بین المللی برجهتگیری،تفسیر و استفاده از نتایج تحقیقاتشان و حفظ روح علمی و بنیانهای دانش جمعیتشناسی تأکید دارد.
خلاصه ماشینی:
"پس از اشارهای گذرا به ریشههای شکلگیری دانش جمعیتشناسی در چند قرن اخیر،پیامد تحولات سیاسی قرن بیستم و رویدادهای مهمی نظیر جنگهای جهانی،گسترش کمونیسم،جنگ سرد و جنبشهای اجتماعی مدافع حقوق زنان و کنترل جمعیت،بر جهگیری مباحث جمعیتی مورد بررسی قرار میگیرد.
بسیاری از صاحبنظران و فعالان سیاسی به ویژه با توجه به افزایش امکان توسعهطلبی چین و ژاپن،معتقد بودند که توان جمعیتی با تمایل به توسعهء سرزمین مرتبط است و از این بیم داشتند که رشد سریع جمعیت آسیای شرقی رابطهء موجود میان استعمارگران و مستعمرات را معکوس خواهد کرد و ضمن به مخاطره افکندن بازارهای غرب،سلطهجویی امپراطوری اروپاییان و بهطور کلی سیطرهء جهانی سفیدپوستان را به چالش خواهد طلبید(کامیشیولی11002:895-795).
در این زمان جمعیتشناسان در تلاش برای فراهم کردن چارچوبی برای تحلیل تحولات جمعیتی و در پاسخ مستقیم به تقاضای شدید برنامهریزان اقتصادی و اجتماعی ملی و بین المللی سنتز تازهای از تئوری انتقال جمعیت ارائه کردند.
در مقابل کشورهای جهان سوم همهء این معضلات را ناشی از حلقههای وابستگی جهان سوم به کشورهای توسعه یافته میدانستند و با حمایت از یک موضع توسعهگرا ادعا میکردند که توسعه بهترین روش پیشگیری از باروری است و اگر جهان اول به جای اجرای برنامههای تنظیم خانواده کمکهای توسعهء اقتصادی خود را افزایش دهد،کمک کارآمدتری به کنترل جمعیت خواهد کرد(هاگسون 8891).
تحتتأثیر این تغییر دیدگاه،از یک سو منابع مالی سابق برای تقویت جمعیتشناسی از دست رفت و از سوی دیگر مبانی فکری کنترل جمعیت مورد تردید قرار گرفت و روند فعالیتهای علمی و پژوهشی را با بحران مواجه ساخت(گرینهال 6991؛کلی21002)."