چکیده:
چوب از کالاهای تجاری ایران در دوران قاجار بوده است.جنگلهای انبوه شمال ایران با گونههای مختلف درخت،بیگمان اثر مهمی بر تجارت ایران در عصر قاجار،به ویژه از راه دریای خزر داشته است.از اواسط دورهء ناصری به دلیل گشایش و رونق راههای تجاری شمال،بیش از پیش به این موضوع توجه شد.از میان درختان مختلف، شمشاد و گردو بیشترین نقش را در تجارت چوب داشتند.بازرگانان داخلی و خارجی با امضای قراردادهایی با دولت مرکزی در زمینهء تجارت چوب فعالیت میکردند. بزرگترین امتیازداران چوب جنگلهای شمال،برادران کوسیس و تئوفیلاکتوس (یونانی الاصل تبعهء روسیه)بودند که نزدیک به دو دهه انحصار تجارت چوب را در اختیار داشتند.بیتوجهی دولت مرکزی سبب قطع بیرویهء درختان جنگلهای شمال به ویژه شمشاد و گردو شد و خسارتهای جبرانناپذیری وارد ساخت و با وجود این برای ترمیم و عمران جنگل هیچ کوششی صورت نگرفت.در این پژوهش چوب و تجارت آن در عصر قاجار به ویژه از راه دریای خزر میان سالهای 4621 تا 2331 ق/ 7481-4191 م بررسی میشود.
خلاصه ماشینی:
"تجارت چوب پیش از واگذاری آن به برادران کوسیس و تئوفیلاکتوس
در دوران قاجار نظر دولت این بود که جنگل به شاه تعلق دارد و بر همین
دست است که نشان میدهد در همان سال امتیاز فروش چوب آشوراده به
قرارداد امتیاز بهرهبرداری از درختان جنگلهای سواحل دریای خزر از آستارا تا
سال با دولت مرکزی بست و قرار شد سالیانه افزون بر صدی پنج،مبلغ پنج هزار تومان به دولت ایران پرداخت کند.
شده تجارت و خرید و فروش چوب جنگلهای سواحل دریای خزر از آستارا تا
6 در این قرارداد تاکید شده است که صاحب امتیاز میتواند همهء زمینهای بدون
واگذاری امتیاز بهرهبرداری از جنگل و تجارت چوب به برادران کوسیس
جنگلهای شمال قطع و به خارج صادر کنند و تأکید شده بود که اگر بیش از این
هزار تومان بود یکجا به دولت ایران مساعده بدهد و سه سال آخر را سالی پانزده
هر نوع فعالیت در امر تجارت چوب باید با اجازهء برادران کوسیس و تئوفیلاکتوس
نکردن از بازرگانان داخلی سبب شد که قرارداد چوب با تجارتخانهء کوسیس و تئوفیلاکتوس،پیامدهایی داشته باشد.
کرد و این امر در تمدید امتیاز برادران کوسیس و تئوفیلاکتوس در 7131 ق/
بسیار کوشید تا این قرارداد را تمدید کند،اما دولت مرکزی بارها تأکید کرد که
یکی دیگر از پیامدهای قرارداد واگذاری امتیاز چوب شمال به برادران
کوسیس و تئوفیلاکتوس نوشته شده بود که این شرکت سالیانه موظف به حمل
درآمد دولت از فروش چوب و یا واگذاری امتیاز بهرهبرداری از جنگلها کم بود.
تجارتخانه کوسیس و تئوفیلاکتوس واگذار شد،از این قرار است:"