چکیده:
در سال 1381 کنفرانسی با نام “محمد مصدق و کودتای 1953” در دانشکده سنت آنتونی دانشگاه آکسفورد برگزار شد که در آن شماری از پژوهشگران ایرانی و خارجی، جنبه های گوناگون این کودتا و اقدامهای امریکا و انگلیس به ویژه سازمان سیا را دربراندازی حکومت دکتر مصدق مورد بررسی قرار دادند.
خلاصه ماشینی:
"بطورکلی در بحث نقش حزب توده در دوران حکومت دکتر مصدق،این پرسش اساسی مطرح میشد که آیا خطر کنترل ایران به دست حزب تودهای واقعی بود و یا آنکه در اینباره اغراق میشد؟ در ادامهء بحث،ساخت نیروهای سیاسی داخلی در دوران حکومت مصدق توسط دکتر فخر الدین عظیمی،استاد تاریخ دانشگاه کانکتیکت( connecticut )مورد بررسی قرار گرفت و به نقش عوامل داخلی برای بیثباتی حکومت وی اشاره و گفته شد که هیچ نخستوزیری بیش از وی مخالف خارجی و داخلی نداشته است.
محمد کاشانی،استاد دانشگاه شهید بهشتی،آخرین سخنران روز اول به طرح این پرسش پرداخت که سرنگونی مصدق،کودتای نظامی بود یا ثمرهء مداخلهء خارجی برای براندازی نهضت ملی ایران؟در این بحث سخنران مذکور با تشریح جریان ملی شدن نفت و نقش آیت الله کاشانی،سرنگونی مصدق را به اشتباهات وی از جمله تلاش برای افزایش قدرت و اختیارات خود و اعمال نوعی دیکتاتوری-که موجب مخالفت آیت الله کاشانی،بقائی و حائریزاده و دیگران شد-مربوط دانست.
خانم هایس دربارهء اثرات تحریم فروش نفت بر اقتصاد ایران گفت گرچه دولت مصدق کسری بودجه را به حداقل رساند و به تشویق صادرات کالاهای غیر نفتی پرداخت و از دید برخی تحلیلگران،موفقیتهایی نیز بدست آورد،ولی سرانجام این امر مشکلاتی را برای وضع معیشتی مردم و روابط تجاری ایران با دیگر کشورها فراهم ساخت بگونهای که در اواخر حکومت مصدق خزانهء دولت با کسری زیادی مواجه بود و انگلستان به این نتیجه رسید که که دولت در آستانهء ورشکستگی است و سفارت آمریکا در تهران چنین نتیجهگیری کرد که مشکلات اقتصادی به حداکثر رسیده و در نتیجه برای مداخلهء«سیا»آماده است."