چکیده:
بخش وسیعی از استان اصفهان که در فلات مرکزی ایران واقع شده، به دلیل ویژگیهای خاص جغرافیایی و اقلیمی،از جمله موقعیت توپوگرافی،خشکی و گرمای زیاد و پایین بودن میزان نزولات آسمانی، دارای اکوسیستم خشک و شکنندهای است.بهرهبرداریهای بیرویه و ناسازگار با این شرایط،استان را با معضلی به نام تخریب اراضی یا «بیابانزایی»مواجه ساخته است.بنابراین،تعیین حدود این مناطق از جنبههای متفاوت،اعمال مدیریت مناسب در راستای توسعهی پایدار و تمرکز فعالیتهای احیا را تسهیل خواهد کرد.از اینرو،ارزیابی ویژگیهای بومشناختی حاکم بر بیابانهای استان،دستیابی به ویژگی پدیدهها و فرایندهای محیط طبیعی و پیدایش و گسترش بیابانها،اهداف اصلی این مقاله را تشکیل میدهد.بدین منظور در مرحلهی اول،منابع و مطالعات انجام شده دربارهی تشریح پدیدههای محیط طبیعی شامل اقلیم،زمینشناسی،پیکرشناسی زمین،خاکشناسی،گیاهشناسی و هیدرولوژی جمعآوری شد.سپس نقشهی پراکندگی جغرافیایی بیابانها بر اساس شاخصهای تعیین شده برای هریک از لایههای مطالعاتی با مقیاس 000/250:1 ترسیم گردید.در مرحلهی دوم،این نقشهها از طریق پیمایش صحرایی کنترل و در بعضی موارد اصلاح شدند.نتایج به دست آمده نشان داد که محدودهی مناطق بیابانی از دیدگاه پوشش گیاهی با مساحتی معادل 9/57 درصد و زمینشناسی با 5/8 درصد مساحت استان اصفهان،بیشترین و کمترین سطح را به خود اختصاص دادهاند.با تلفیق نقشههای حاصل در محیط نرمافزار GIS ،میزان همپوشانی و همبستگی پارامترهای فوق الذکر مشخص شد و مناطق بیابانی مشترک در تمامی لایههای مورد مطالعه،سطحی معادل 5/3837 کیلومتر مربع(6/4 درصد از سطح استان)را به خود اختصاص دادند که این ناحیه تحت عنوان بیابانهای واقعی(سخت)مجزا گردید.
خلاصه ماشینی:
"(به تصویر صفحه مراجعه شود) قلمرو جغرافیایی بیابانهای استان اصفهان و ویژگیهای بومشناختی حاکم بر آن سید مرتضی ابطحی عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی اصفهان محمد خسروشاهی عضو هیئت علمی مؤسسهی تحقیقات جنگلها و مراتع کشور چکیده بخش وسیعی از استان اصفهان که در فلات مرکزی ایران واقع شده، به دلیل ویژگیهای خاص جغرافیایی و اقلیمی،از جمله موقعیت توپوگرافی،خشکی و گرمای زیاد و پایین بودن میزان نزولات آسمانی، دارای اکوسیستم خشک و شکنندهای است.
با تلفیق نقشههای حاصل در محیط نرمافزار GIS ،میزان همپوشانی و همبستگی پارامترهای فوق الذکر مشخص شد و مناطق بیابانی مشترک در تمامی لایههای مورد مطالعه،سطحی معادل 5/3837 کیلومتر مربع(6/4 درصد از سطح استان)را به خود اختصاص دادند که این ناحیه تحت عنوان بیابانهای واقعی(سخت)مجزا گردید.
روش تحقیق به منظور بررسی ویژگیهای حاکم بر مناطق بیابانی استان،پنج عامل اصلی شامل اقلیم،زمینشناسی و هیدرولوژی،ژئومرفولوژی (پیکرشناسی زمین)،خاک،و پوشش گیاهی به شرح زیر مطالعه شدند: اقلیم از آنجا که اقلیم بر اساس دادههای هواشناسی ارزیابی میشود، ابتدا ایستگاههای هواشناسی متعلق به وزارت نیرو و سازمان هواشناسی که از آمار کافی مورد نیاز برخوردار بودند،انتخاب و سپس شاخصهای مورد نظر در دو مرحلهی محاسبات آماری و ترسیم نقشههای مربوطه بررسی شدند.
زمینشناسی در این بخش از تحقیق،با استفاده از نقشههای زمینشناسی سازمان زمینشناسی کشور و توپوگرافی سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح با مقیاس 000/250:1،برای تعیین محدودهی بیابان به شرح زیر عمل شد: @ابتدا نقشهی زمینشناسی استان اصفهان تهیه و در محیط الویس رقومی گردید."