چکیده:
روش تحقیق در هر رشته دانشگاهی، چراغ راه پژوهشگر برای رسیدن به حقایق علمی است و در صورتی که درست انتخاب شود، موجب پیشرفت و نوآوری در آن رشته خواهد شد. هدف از این مقاله، شناسایی نوع و ویژگیهای روش تحقیق ویژه مطالعات ادبی است. برای دستیابی به این هدف ابتدا گونه های متنوع تحقیقاتی که در عرصه زبان و ادبیات فارسی وجود دارد، معرفی می شوند و آنگاه تاکید می شود که برای انتخاب روش مناسب باید پس از شناسایی نوع مساله تحقیق، به تبارشناسی آن پرداخت و آنگاه با توجه به اهداف و جنس مساله، روشی را برگزید. در این نوشتار، ضمن بیان ویژگیهای روش کیفی پژوهش، اغلب رویکردهای تحقیقاتی در عرصه ادبیات از نوع کیفی دانسته شده است. هدف در پژوهش کیفی رسیدن به قوانین ثابت نیست و پژوهشگر قصد ندارد با تعمیم یافته های خود به قانونی جهان شمول برسد، بلکه هدف او توصیف و فهم پدیده ها و در نهایت، رسیدن به الگوهاست. در این روش تاکید می شود که پژوهشگر برای دستیابی به فهم عمیق اثر ادبی باید با متن رابطه دوستانه برقرار کند و با خالق اثر همدردی کند.
خلاصه ماشینی:
"روش یابی در تحقیقات ادبی اکنون این سؤال مطرح میشود که بـا توجه بـه کثـرت و تنـوع مطالعات در عرصة ادبیات فارسی، آیا میتوان همة این پژوهشها را با یک روش مورد مطالعه قرار داد؟ و اصولا آیا میتوان همة این فعالیتها را پژوهش ادبی به حساب آورد؟ مثلا آیا تصحیح نسخههای خطی یک تحقیق ادبی اصیل است و یا اصولا بررسی زمانه و زندگی شاعر، صرفا یک پژوهش ادبی است و باید تنها با موازین و امکانات ادبی، مانند مراجعه به اثر آن شاعر مورد بررسی قرار گیرد، یا از مقولة پژوهش تاریخی است و لازم است با روش و ضوابط تحقیقات تاریخی مطالعه شود؟ اصولا کدام یک از این فعالیتهای علمی، پژوهش ادبی اصیل به شمار میرود و کدام یک مستقیما به پژوهش ادبی مربوط نمیشود و کدام یک، هم از پژوهشهای ادبی و هم از پژوهشهای سایر رشتهها بهره میگیرد؟ انتخاب روش تحقیق درست، مشروط به شناختن مسألهای است که پژوهشگر ادبی میخواهد به تحقیق دربارة آن بپردازد؛ یعنی پژوهشگر باید مشخص کند که مسألة او از نوع توصیفی است؛ تفسیری است؛ تبیینی است یا از انواع دیگر؟ آن گاه باید به تبارشناسی مسأله بپردازد تا بداند که به کمک کدام علم میتواند تحقیقات خود را سامان دهد."