چکیده:
میدانیم که مرزباننامه یکی از آثار مهم ادب فارسی در قرن ششم و اوایل قرن هفتم، در نوع نثر فنی است و از آنجا که یکی از خصیصههای مهم نثر این دوره،استفاده از آیات و احادیث است،در این مقاله به نحوهی کاربرد و چگونگی تجلی آیات و احادیث در کتاب مذکور پرداختهایم و به نمونههایی از تلمیحات قرآن به عنوان برجستهترین شیوه های بهرهگیری از قرآن و حدیث اشاره شده است.گفتنی است سعی بر آن بوده در این راه با دیدی نقادانه و شیوهای نوین کار شود.
خلاصه ماشینی:
"»(فن نثر،ص 791) در ادامهی بحث در قرن ششم و هفتم از سهجنبه مورد نقد و بررسی قرار میدهد و به «کیفیت ارتباط لفظی و معنوی آیات و احادیث با نثر و تنواع و اقسام آنها»میپردازد و معتقد است که«[در این دو قرن]برخی از نویسندگان،به حدی در این زمینه به مبالغه و افراط گرائیدند که گاه معانی و عبارات فارسی،تنها برای پیوستن ترکیبات عربی به رشتهی کلام،ابداع میشد...
خاقانی میگوید: ادریس دین حدیقه فردوس خانه ساخت رضوان ملک بر در بستان تو نشست (فرهنگ تلمیحات،ص 89) در باب ششم در«داستان درخت مردمپرست»از زبان زروی،در توصیف«درختی» توسن سرکش تصویرسازیهایش به جایی میرسد که در حال مقایسه با«نخلهی مریم»و «شجرهی آدم»بر میآید و بسیار ظریف به این دو موضوع مهم قرآنی و اسلامی-که دامنهی گسترهی آنها در تلمیحات و اشارات ادبیات فارسی فراوان است-اشاره میکند تلمیحات جذابی در مضمونسازیهایش آفریده است:«نه رنگ رزان خزانش پس از رنگ معصفریگونهی مزعفری داده،طبیعتش در اظهار خوارق عادت صفت نخله اعادت کرده تا چون شجره آدم مزله قدم فرزندان واو شده.
با توجه به تنوع موضوعات و عبارات(هم لفظ و هم معنی)و تصویرسازیها و خیالپردازیهای سعد الدینی وراوینی،به نظر میرسد به طرق گوناگون از آیات و احادیث در کتاب خود بهره برده است و در این میان بهرهگیری به شیوهی تلمیح از همه برجستهتر است و به جرات میتوان گفت:اگر قرآن و حدیث به پیکرهی الفاظ و اثر سعد الدین وراوینی آرایهبندی نمیشد هرگز امل و آرزوهای نویسندگی سعد الدین به عمل نمیپیوست."