چکیده:
مقاله نخست بخش جستارهگویی این شماره تحت عنوان امنیت خلیج فارس از نگاه آمریکا و اروپا متن سخنرانی آقای نیل پارتریک،عضو مؤسسه سلطنی نیروهای متحد برای مطالعات دفاعی انگلستان است که به دعوت معاونت سیاست خارجی و امور بینالملل مرکز در تابستان امسال ایراد شده اسن. آقای پاتریک موضوع امنیت خلیح فارس را حول دو محور کلی:دیدگاه اروپایی و دیدگاه آمریکایی ارائه میکند و سپس هر محور را در چهار موضوع فرعی شامل:ایران،عراق،اسرائیل و روند صلح،امنیت خلیج فارس مورد بررسی قرار میدهد. از دیدگاه اروپایی،محور بحث آقای پاتریک حول دو دیدگاه شخصی و دیدگاه بریتانیای از یک سو و تا حدودی نگرش دیگر قدرت اروپایی(فرانسه)پیرامون مسائل خارمیانه دور میزند.در واقع تاءکید اصلی وی بیشتر بر روی دیدگاههای بریتانیایی نسبت به تحولات امنیتی در خاورمیانه است تا یک دیدگاه پان اروپایی در قالب اتحادیه اروپا.او نشان میدهد که برداشت اروپایی متفاوت از برداشت آمریکایی وجود دارد و در این باره و بهویژه پیرامون ایران به اختلافات بنیادی بین اروپا و آمریکا اشاره میکند. مقالهء تکثرگرایی:از اصول تا بازنگری ترجمهء متن یک سخنرانی از دکتر طه جابر العوانی است که وی آن را در همایشی در باب تکثرگرایی در نوامبر 1993 در واشنگتن ارائه کرده است.دکتر«طه جابر العوانی»از مسلمان مقیم آمریکا است.وی دکترای اصول فقه خود را در سال 1973 از دانشکدهء شریعت و حقوق دانشگاه الازهر مصر دریافت کرده و در سال 1981،با همکاری همفکران خود«المعهد العالمی للفکر الاسلامی»(مؤسسه جهانی اندیشهء اسلامی)را در آمریکا تأسیس نمود که چندین سال نیز ریاست آن را بر عهده داشت.او هماکنون رئیس دانشگاه علوم اجتماعی و اسلامی در ایالت ویرجینیای آمریکا است. مقاله تکثرگرایی؛از اصول تا بازنگری را باید مطالعهای موردی از طرح پژوهش کلانی دانست که فهم آن نیز بر یک دریافت کلی از آن پروژه متوقف است.پروژه مذکور که از آن به عنوان«اسلامی سازی معرفت»نام برده میشود،سالهاست که در دستور کار تعدادی از متفکران مسلمان در مؤسسه جهانی اندیشهء اسلامی قرار گرفته است.برخی از پیشفرضها و مدعیات این متفکران که نقطهء عزیمت آنها به سوی پروژهء «اسلامی سازی معرفت»بوده است را میتوان اینگونه صورتبندی کرد:اگر در فلسفهء علم نوین،از یک سو عینیت و اعتبار هر علم و معرفتی در گرو عنیت و اعتبار روش جاری در آن است و از سوی دیگر،مدعای آرمانگریانهء پوزیتیویستی مبنی بر اختیار داشتن روشهای خالی از ارزش مورد انکار قرار میگیرد و نشان داده میشود که معرفت و اندیشه در هر فرهنگ و دینی مسبوق به اطوار و شئون آن فرهنگ و دین است(چنانکه در تاروپود غربی پیشینهء«یونانی-رومی»و«مسیحی»تنیده شده است)، آنگاه علم و معرفت در جوامع اسلامی نیز باید از رنگ و بود و ماده و صورت فرهنگ اسلامی متأثر باشد چنین باورهایی متفکران مسلمان را بر آن میدارد تا با تأمل در میراث غنی اسلامی و نیز توجه به تحولات گوناگون جهان امروز،در پی یافتن سنگ بناهایی باشند تا بر اساس آن نظام معرفتی فراگیر،پاسخگو و پویایی را فراهم آورند که ضمن تعامل و حتی رقابت با سایر نظامهای معرفتی موجود، بتواند برای مشکلات پیش روی بشر راه حلهایی کارا و عملی عرضه کند.دکتر طه جابر العوانی در این مقاله با اتکا به همین رویکرد، به دنبال یک رهیافت بدیل اسلامی برای مقولهء«تکثراگرایی»(پلورالیسم)در منظومهء معرفتی غرب است. مقاله 11 سپتامبر در مونولوگ 5 روشنفکر آمریکایی به بازتاب حملات تروریستی اخیر در منظر روشنفکران مشهور آمریکایی پرداخته است.از میان این روشنفکران ژیژک آن را حاصل مرزبندیهایی میداند که جهان تکنولوژیک را از جهان سوم جدا میکند و تأثیرات این حملات را بیشتر سمبولیک میداند،وی تصریح میکند که به هر حال این حوادث موجب تقویت احساس همبستگی در جامعهء آمریکا شده است.نوام چامسکی با اتخاذ رویکردی متفاوت آن را نتیجهء سیاستهای غلط آمریکا در طول سالیان و در قبال دیگر کشورها میداند.به اعتقاد او این جریانات به وضوح بیاعتباری دفاع موشکی آمریکا را که تنها پوششی برای میلیتاریسم این کشور،آشکار میکند،درعینحال آن را دستاوردی میداند برای کنترل شدیدتر آزادیهای مدنی.ادوارد سعید قرار دادن اسلام را در جبههء تروریسم سادهانگاری میخواند و این حوادث را نه نتیجهء نفرت از مدرنیته بلکه حاصل مداخلات آمریکا در امور سایر کشورها و حمایت از اسرائیل میداند و سرانجام استانلی فیش تاءکید بر مفهوم تروریسم رادر رابطه با حوادث اخیر-باعث سردرگمی میانگارد و تصریح میکند آنچه که ما با آن مواجهیم تنها تروریسم نیست چراکه این نامی است برای اطلاق به مبارزه در خدمت هدفی معین.پیتر مورفی در خلال سخنان این چهار اندیشمند دیدگاههای خود را ابراز کرده و هر جا که فرصت یافته به نقد و ارزیابی دیدگاه آنان نشسته و با این شیوه،نگرش خود را بازتاب داده است.
خلاصه ماشینی:
"برخی از پیشفرضها و مدعیات این متفکران که نقطهء عزیمت آنها به سوی پروژهء «اسلامی سازی معرفت»بوده است را میتوان اینگونه صورتبندی کرد:اگر در فلسفهء علم نوین،از یک سو عینیت و اعتبار هر علم و معرفتی در گرو عنیت و اعتبار روش جاری در آن است و از سوی دیگر،مدعای آرمانگریانهء پوزیتیویستی مبنی بر اختیار داشتن روشهای خالی از ارزش مورد انکار قرار میگیرد و نشان داده میشود که معرفت و اندیشه در هر فرهنگ و دینی مسبوق به اطوار و شئون آن فرهنگ و دین است(چنانکه در تاروپود غربی پیشینهء«یونانی-رومی»و«مسیحی»تنیده شده است)، آنگاه علم و معرفت در جوامع اسلامی نیز باید از رنگ و بود و ماده و صورت فرهنگ اسلامی متأثر باشد چنین باورهایی متفکران مسلمان را بر آن میدارد تا با تأمل در میراث غنی اسلامی و نیز توجه به تحولات گوناگون جهان امروز،در پی یافتن سنگ بناهایی باشند تا بر اساس آن نظام معرفتی فراگیر،پاسخگو و پویایی را فراهم آورند که ضمن تعامل و حتی رقابت با سایر نظامهای معرفتی موجود، بتواند برای مشکلات پیش روی بشر راه حلهایی کارا و عملی عرضه کند.
باید گفت برخی از پیشنهادهایی که در رابطه با ایجاد یک ساختار امنیتی باثبات در خلیج فارس ارائه میشود،بسیار جنبه آرمانگرایانه دارد و به نظر من مسئله کلیدی عبارت از اعمال تحریمهای نظامی برای سلاحهای غیرمتعارف در مورد هر دو کشور،ایران و عراق است و نیز پذیرش این امر توسط کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس که بهطور قانونی با توجه به موازنه که در سطح منطقه لازم است،از هر نوع تجهیز تسلیحاتی عراق جلوگیری شود."