چکیده:
بررسی روند تواناسازی دختران و زنان در نظام آموزشی ایران
مهران گلنار*
* دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه الزهرا (س)
این مقاله، با استفاده از الگوی نظری- تحلیلی «تواناسازی زنان» ارایه شده از سوی سارا لانگه، به تجزیه و تحلیل وضعیت آموزشی دختران و زنان در ایران پرداخته می شود. در این الگو فرایند برابر سازی و تواناسازی زنان دارای پنج مرحله است: خدمت رسانی، زمینه سازی برای دسترسی، آگاه سازی، زمینه سازی برای مشارکت، و دستیابی به قدرت، گذر از هر یک از این مراحل نشان دهنده درجه بالاتری از نزدیک شدن به برابری و افزایش سطح توانایی زنان است. نابرابری های جنسیتی در نظام آموزشی ایران با توجه به این پنج مرحله تشریح و نشان داده می شود که در گذر از مرحله های خدمت رسانی و در دسترس گذاری به مرحله بالاتر، میزان توانمند سازی دختران و زنان ایرانی در عرصه آموزش کشور کمتر می شود. به طوری که در مرحله پایانی، یعنی تصمیم گیری، برنامه ریزی و سیاست گذاری آموزشی سهم ناچیزی دارند
خلاصه ماشینی:
نابرابریهای جنسیتی در نظام آموزشی ایران با توجه به این پنج مرحله تشریح و نشان داده میشود که در گذر از مرحلههای خدمترسانی و در دسترسگذاری به (*)دانشیار دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه الزهرا(س) مرحلههای بالاتر،میزان توانمندسازی دختران و زنان ایرانی در عرصه آموزش کشور کمتر میشود.
هدف این مقاله ارائه الگویی برای تجزیه و تحلیل وضعیت آموزشی دختران و زنان در ایران؛شناسایی موارد نابرابری آموزشی براساس جنسیت؛و بررسی روند تواناسازی دختران در آموزش است.
الگوی تواناسازی زنان و آموزش الگوی نظری-تحلیلی که در این مقاله جهت بررسی مسائل مربوط به آموزش دختران و زنان در ایران مورد استفاده قرار میگیرد«چارچوب برابری و تواناسازی زنان4»سارالانگه نام دارد و میتوان آن را در محیطهای آموزشی به کار برد(مهران،1994؛مهران،1375 ب).
(به تصویر صفحه مراجعه شود) (وزارت آموزشوپرورشهردو،1384) در جمعبندی مرحله اول و پاسخ به اولین پرسش مطرحشده در این مقاله، میتوان گفت گرچه خدمات آموزشی در تمامی سطوح هم در اختیار زنان و هم مردان است،لیکن تفاوت براساس جنسیت همواره وجود دارد.
آمار آموزشوپرورشهردو در ایران نشانگر این واقعیت است گرچه دختران کمتر از پسران از خدمات آموزشی در دورههای ابتدایی،راهنمایی و دبیرستان بهرهمند میشوند،بااینحال با موفقیت بیشتری از امکاناتی که در دسترسی آنان است،استفاده میکنند.
از میان طرحهایی که در جهت شرکتدادن زنان در امور آموزشی در ایران انجامشد،میتوان به طرح مشترک وزارت آموزشوپرورشهردو و صندوق کودکان سازمان ملل متحد(یونیسف)در سال 1372 و همچنین طرحهایی که به سفارش کرده مطالعات زنان پژوهشکده تعلیم و تربیت در سالهای اخیر انجام شده است اشاره داشت(معروفی 1384،مؤید طلوع 1380) مرحله پنجم:کنترل(control) لانگه این مرحله را کنترل برابر در تصمیمگیری میداند که شامل عوامل تولید و توزیع مزایا است(لیچ،2003:58).