چکیده:
مهمترین آثار منثور صوفیان در فاصله قرنهای پنجم تا هفتم هجری نوشته شده که از آن میان کتابهای کشف المحجوب هجویری و شرح تعرف مستملی بخاری از اهمیت ویژهای برخوردار است.حجم زیاد کتاب اخیر سبب شده که خلاصهای از این اثر در قرن هفتم پدید آید که خود دارای ارزشهای فراوان است.در این نوشتار،نویسنده بین خلاصهی شرح تعرف و کتاب کشف المحجوب هجویری مقایسهای نقدگونه کرده و تفاوتها و شباهتهای این دو تألیف صوفیه را برشمرده است.
خلاصه ماشینی:
"واژههای کلیدی: هجویری-کشف المحجوب-خلاصهی شرح تعرف-مستملی بخاری سخن در مقایسهی دو کتاب ارزشمند و مهم صوفیه است که هر دو در یک قرن و احتمالا به فاصلهی کمتر از بیست سال تقریبا در دو شهر نزدیک به هم نوشته شدهاند.
مقایسه دو اثر کتاب کشف المحجوب همچون بسیاری از آثار ارزندهی ادبیات ایران-نظیر گلستان سعدی- به خواهش دوستی و در پاسخ سؤال او نوشته شده که به مؤلف اظهار داشته است:بیان کن مرا اندر تحقیق طریقت تصوف و کیفیت مقامات ایشان،و اظهار کن مرا رموز و اشارات ایشان،و چگونگی محبت خداوند-عز و جل-و کیفیت اظهار آن بر دلها و سبب حجاب عقول از کنه و ماهیت آن و نفرت نفس از حقیقت آن و آرام روح با صفوت آن،و آنچه بدین تعلق دارد از معاملات آن.
و البته متن خلاصهی شرح تعرف که در اوائل قرن هشتم،از روی شرح تعرف(تألیف شده در قبل از 434 هـ ق)بازنویسی و خلاصه شده،و بناچار تحت تأثیر زمان خود نیز قرار گرفته و به نثر این دوره-قرن هفتم و هشتم-نیز شباهتهایی دارد(از جمله با نثر کتاب مصباح الهدایه،تألیف عز الدین محمود کاشانی)،درحالیکه قرابت متن کشف المحجوب با نثر دورههای اول بیشتر است.
پینوشتها -------------- (1)-کشف المحجوب هجویری در فاصلهی سالهای 534 تا 244 نوشته شده و مؤلف آن اهل غزنه بوده است و شرح تعرف که کتاب مورد بحث ما خلاصه آنست قبل از سال 434(سال فوت نویسندهی آن)در بخارا نگاشته شده است."