چکیده:
ساقینامه،نوعی شعر مثنوی در بحر متقارب است که شاعر در آن خطاب به ساقی مضامینی را در یاد مرگ و بیثباتی حیات دنیوی و پند و اندرز و حکمت و غیره میآورد.با اینکه این نوع شعر به سبب ذکر باده و جام،با سایر اشعار خمریه تناسب دارد،اگر دو شرط در آن محقق شود،نوع خاصی در میان اشعار فارسی قرار میگیرد:یکی اینکه مثنوی باشد،دیگر اینکه در بحر متفاوت گفته شود.از سوی دیگر،روح خاص فلسفی و اخلاقی و عرفانی در اینگونه منظومهها با مضامین عادی و معمولی،تفاوت و کاربردی آشکار دارد. در بیشتر ساقینامههای ادب فارسی،تجلیات انوار حق،نمودی عینی دارد و شواهد شعری آنها رهنمودی است به معرفت ربانی.
خلاصه ماشینی:
"تبیین حقایق عرفانی،معرفتشناسی و مسائل خلاقی در ساقینامهها در عرفان فارسی،شراب و ترکیبات و مترادفهای آن با استناد به قرآن کریم و متون اسلامی،از مقولات اخروی و جهان باقی است که مخصوص اهل کمال است؛شراب بیخودی است برای امان یافتن از هیولای نفس،و آن شرابی است که جامش روی یار است و قدح و پیالهاش چشم یار؛آن شراب لا یزالی که در پرتو ذوق و نور معرفت پلهپله تو را به ملاقات خدا میبرد: شراب و شمع و ذوق و نور عرفان بین شاهد که از کس نیست پنهان شراب و شمع شاهد جمله حاضر مشو غافل ز شاهد بازی آخر شراب بیخودی در کش زمانی مگر از دست خود یابی امانی بخور می تا ز خویشت وارهانند وجود قطره با دریا رسانند شرابی خور که جامش روی یار است پیاله چشم مست بادهخوارست شرابی را طلب بیساغر و جام شراب بادهخوار و ساقی آشام (نقل اشعار از سجادی،2631) شراب بهطور مطلق کنایت از سکر و محبت و جذبهء حق است و عشق و ذوق و سکر را به شراب تشبیه کردهاند(کشف الاسرار و عدة الابرار،4431،ص 39): نخفتهام به خیالی که میپرم شبها خمار صد شبه دارم شرابخانه کجاست (حافظ) شرابخانه:عالم ملکوت،باطن عارف کامل."