چکیده:
از نخستین مرحلهء پژوهشهای باستانشناسی منطقهء تالش،بیش از یکصد سال سپری شده است.ژاک دمرگان آغازگر امور پژوهشی در منطقهء تالش است که در فاصلهء سالهای 1901-1899 میلادی تعدادی از محوطههای باستانی این منطقه را کاوید و به آثاری از نیمهء دوم هزارهء دوم آغازین سدههای هزارهء اول قبل از میلاد دست یافت.مرحلهء جدید کارهای پژوهشی حوزهء تالش عملا پس از انقلاب اسلامی ایران و براساس یک برنامه اضطراری از سال 1371 آغاز شد که تاکنون ادامه یافته است.در طی این مدت،محوطههای وسکه،میانرود،اسبسرا،مریان،آق اولر،تندوین،تول گیلان مورد کاوش قرار گرفته که نوع آثاری از عصر آهن مکشوف گردید.کاوش گورستان باستانی تول گیلان در سه فصل انجام شد که به کشف 65 گور از نوع قبور چهار چینه سنگی و یک گور دلمن و به آثاری از آغازین سدههای هزارهء اول قبل از میلاد و اولین کتیبهء میخی اورارتویی در طول فعالیتهای باستانشناسی استان گیلان منتهی گردید.تحلیل آثار نخستین فصل کاوش این محوطه،موضوع تحقق ارائه شده میباشد.
خلاصه ماشینی:
در همین ارتباط تصوّر ما بر این است که سرزمین کادوسی نیز در نیمهء دوم قرن هشتم قبل از میلاد خود نیز درگیر این منازعات گردیده باشد،زیرا بخشی از گورستان تول در منتهی الیه جنوب شرقی آن به گورستانی منتهی میگردد که وضعیّت ظاهری و ویژگیهای تدفین در آن با مجموعه آثار مکشوفهء گورستان دارای تفاوت اساسی بوده است که در این ارتباط میتوانیم به نوع بافت معماری قبور اشاره داشته باشیم زیرا تمامی گورستان که در بخش شمالی و مرکزی مورد کاوش قرار گرفت عمدتا دارای قبوری از نوع چهارچینه سنگی و یا کلان سنگی بودهاند ولی در بخش جنوب شرقی آن تمامی گورها حفرهای ساده و یا تنها با یک ردیف سنگ که محدودهء گور را مشخص مینماید شکل گرفته بود صرفنظر از نوع بافت معماری قبور،وضعیّت تدفین درون گورها که بعضا شامل چند تدفین بودهاند حکایت از آن داشت که در تدفین اموات، دقّت چندانی به عمل نیامده و اشیاء درون آنها نیز بسیار ساده و یا اساسا فاقد شیئی بودهاند.
با آنچه بدان پرداختیم در ارتباط با مشکلات گاهنگاری آثار مکشوفهء گورستان مارلیک اینگونه تصّور میکنیم که عدمهماهنگی آثار به دست آمدهء برخی از گورها سبب شده است تا تاریخ دقیق و شفّافی برای گورستان مزبور ارائه نگردد و این خود میتواند در ارتباط با گورهایی که دارای دو و یا چند تدفین بودهاند صادقتر باشد،زیرا کاوشهایی که تاکنون در استان گیلان و برخی از محوطههای عصر آهن در دیگر نقاط کشور صورت گرفته،نشان داده است که تعدادی از قبور عصر آهن I در دورههای بعدی،یعنی عصر آهن II,III و حتّی در دورهء هخامنشی مجددا بهعنوان گور مورد استفاده قرار گرفته و این موضوع دقیقی است که در کاوش محوطههای عصر آهن به هیچوجه نباید دور از ذهن نگهداشته شود.