چکیده:
راهبردهای تجاری و توسعه صنعتی در ایران در دوره 1377-1358
هادی زنوز بهروز*
* دانشکده اقتصاد، دانشگاه علامه طباطبایی
در این مقاله، تاثیر راهبردهای تجاری برعملکرد بخش صنعت در دوره بعد از انقلاب بررسی شده است.
اولین فرضیه پژوهش حاضر این است که سیاست جایگزینی واردات با اتکا به صادرات نفتی، به طور ذاتی آسیب پذیر است و حتی جدای از اثرات مخرب جنگ، تحریم اقتصادی و شوک های نفتی، این سیاست به بن بست می رسید. برای اثبات این فرضیه نشان داده می شود که بر خلاف تصور رایج، سیاست جایگزینی واردات، به صرفه جویی درواردات نمی انجامد. بلکه برعکس، به موازات توسعه صنعتی، نیاز به واردات کالاهای سرمایه ای و واسطه ای افزایش می یابد. اما از آنجا که هیچ رابطه ای میان افزایش نیازهای ارزی و درآمدهای حاصل از نفت وجود ندارد، انباشت سرمایه و نرخ بهره برداری از ظرفیت های صنعتی پیوسته دستخوش نوسانات ادواری می شود.
فرضیه دوم این پژوهش این است که به واسطه تداوم سیاست های حمایتی بی دریغ، کارایی تخصیص منابع کاهش یافته است. این فرضیه، از طریق محاسبه هزینه منابع داخلی (DRC) در چهار صنعت منتخب برای سال 1375 بررسی شده است.
فرضیه سوم این است که ادامه طولانی مدت سیاست حمایتی به نابرخورداری صنعت ایران از مزایای پویای توسعه صادرات انجامیده است. برای این منظور، رابطه حمایت صنعتی با اندازه محدود بازار، عدم بهره گیری از صرفه های مقیاس، تمرکز صنعتی و پیدایش رخوت فن آورانه مورد ارزیابی کمی و کیفی قرار گرفته است.
خلاصه ماشینی:
"عملکرد تجاری ایران،چه در دوره قبل و چه در دوره بعد از انقلاب گویای آن است که کشور مانتوانسته با توسعه صادرات صنعتی،جایگاه خود را در تقسیم کار جهانی تغییر دهد و مشارکت فعالی درتجارت بین المللی کالاهای صنعتی داشته باشد.
نادرستی راهبردهای انتخابشده جایگزینی واردات در مرحله آغازین صنعتی شدن با تأخیر،امری است اجتنابناپذیر،اما همینکه صنایعنسل اول از طریق تقلید و یادیگری در سایه حمایت به کسب تواناییهای فنآورانه دست یافتند،این صنایعباید در معرض رقابت بین المللی قرار گیرند و برای کسب درآمدهای ارزی به بازارهای صادراتی روی آورند.
هرچند،تا حدودی در این دوره-به دلیل جایگزینیکالاهای واسطهای و قطعات داخلی و تغییر ترکیب سرمایهگذاریها،-محتوای ارزی لازم برای تولید هر&%00604AEPG006G% واحد ارزش افزوده کاهش یافت(جدول 1)،ولی در شاخههای مهم صنعت مانند صنایع ماشینسازیکمبود قطعات منفصله اثر شدیدی بر نرخ بهرهبرداری از ظرفیتها گذاشت.
جدول 4 نرخ مؤثر حمایت به روش بالاسا کوردن در چهار صنعت منتخب برای سال 1375(درصد) (به تصویر صفحه مراجعه شود) جدول(5)تجارت خارجی و دسترسی به منابع مالی بین المللی در ایران در دره 77-1347 (به تصویر صفحه مراجعه شود)توضیحات: (1)نسبت مجموع واردات و صادرات در تولید ناخالص داخلی به قیمت ثابت مأخذ:بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران،گزارش اقتصادی و ترازنامه سالهای مختلف جدول(6)نسبت افزایش موجودی سرمایه به افزایش ارزش افزوده صنعت و معدن در دوره(47-1351) (به تصویر صفحه مراجعه شود)توضیحات: ?KM تغییرات موجودی سرمایه در طی دوره(نسبت به پایان دوره قبل) ?VAIM تغییرات ارزش افزوده در طی دوره(نسبت به پایان دوره قبل) ماخذ:استخراجشده از حسابهای ملی به روش یادشده در قسمت 2 مقاله."