چکیده:
دیدگاه راستین آیین زردشت در خصوص ازدواج با خویشاوندان بسیار نزدیک و چگونگی و
میزان رواج این گونه زناشویی نزد ایرانیان باستان، از جمله مسائلی است که قرنها سبب
مناقشه مورخان، محققان و ایرانشناسان بوده است.در این مقاله، سعی کردهایم تا فارغ از هرگونه پیشداوری و جهتگیری ارزش
گرایانه، جهات و جوانب مختلف این مسأله را بیطرفانه و به صورت کاملا مستند بررسی
کنیم.میتوانیم بگوییم که زناشویی با خویشاوندان بسیار نزدیک در ایران باستان بیشتر
به خواص(شاهان، شاهزادگان و اشراف)اختصاص داشته است.بیگمان، شیوع نسبی ازدواجهای مزبور، به زمینه اجتماعی مناسب و انگیزههایی قوی
و مؤثر متکی بوده است که از آن میان میتوان به عواملی نظیر:بیگانه هراسی 1 ،
التزام به حفظ اصالت نسب، اعتقاد به تأثیر مثبت این نوع وصلت بر بهبود نسل و از همه
مهمتر به ملاحظات اقتصادی(تحکیم موقعیت طبقاتی، ممانعت از تقسیم دارایی و میراث و
سهلگیری در تعین مهریه و جهیزیه)اشاره کرد.این گونه ازدواجها، مدتها پیش از ورود اسلام به ایران، عملا منسوخ شده بود.
خلاصه ماشینی:
"ناگفته نگذاریم که سنجانا کوشیده است به گونهای برای ازواج کمبوچیه با خواهرش و نیز برای زناشویی بعضی دیگر از پادشاهان ایران باستان با خویشان بسیار نزدیکشان توجیههایی اقامه کنند از جمله میگوید:اگر کامبوزیا(-کمبوجیه)خواهرانش را به زنی گرفت موضوع در مصر و طبق رسوم فراعنه صورت گرفته بود و اگر کواد(-قباد)اول دختر سامبیکه را به عقد ازدواج خود درآورد، برای این بود که کیش نیاکانش را رها کرده و به آیین مزدک گرویده بود(مظاهری، همان، ص 129).
زمینه، نظر فردوسی شایان توجه و تامل است:وی بر آن است که در مقام انتخاب همسر، باید درصدد یافتن کسی برآمد که از خود فرد بلند مرتبهتر باشد: چه گفت آن خردمند پاکیزه مغز کجا داستان زد زپیوند نغز که پیوند کس را نیاراستم مگر کس * به از خویشتن خواستم در منظومه«ویس ورامین»نیز به اندیشه کم و بیش مشابهی برمیخوریم:«شهرو»خطاب به دخترش«ویس»وی را از سلاله خسروان میشمارد و مدعی میشود که چون در سراسر ایران زمین، کسی را شایسته و همتراز او نیافته، برادرش«ویرو»را که از نظر اصالت نسب همردیف اوست، همسریش برگزیده است: ترا خسرو پدر بانوت ** مادر ندانم در خورت شویی به کشور چو در گیتی ترا همسر ندانم به ناهمسرت *** دادن چون توانم؟ در ایران نیست جفتی با تو همسر مگر ویرو که هستت خود برادر (گرگانی، همان، ص 32) ج-اعتقاد به تأثیر مثبت ازدواجهای خویشاوندی در بهبودی نسل و نژاد از بررسی متون زردشتی متأخر برمیآید که نویسندگان این آثار-درست برخلاف نظریه مقبول امروز-وصلت با خویشاوندان نزدیک را منشأ فواید و محاسن بسیار-چه از نظر تکامل خصایص بدنی و چه از جهت ارتقاء خصایل روحی و معنوی فرزندان- میدانستهاند."