چکیده:
امروزه کاربرد سامانه های اطلاعات جغرافیایی(ساج) تسهیلات بسیار زیادی در پهنه بندی های اقلیمی بوجود آورده و استفاده از روش های آماری نیز باعث شده است که دقت برآوردهای نقطه ای لازم برای پهنه بندی از پشتوانه علمی محکمتری برخوردار باشد.ولی در این روش ها مقدار عددی هر پارامتر اقلیمی به تمامی برای برآوردهای نقطه ای شبکه منظم (گرید) مورد استفاده قرار می گیرد.در این مقاله پیشنهاد شده است که توزیع جغرافیایی هر عامل اقلیمی موثر در طبقه بندی به دو جز قانونمندی (رگرسیونی) و غیر قانونمند (جز خطا) تفکیک گردد و روش های متداول فقط بر جز خطا اعمال شود.این روش بر طبقه بندی ساده سلیانینف به دلیل سادگی کاربرد اعمال و برای گستره آذربایجان به خاطر تراکم مناسب ایستگاهها آزمون شده است. پارامترهای اصلی اقلیمی طبقه بندی ساده سلیانینف را p میانگین جمع بارش سالانه (میلیمتر) s میانگین جمع سالانه واحدهای حرارتی با آستانه بیولوژیکی ده درجه (درجه – روز) و ضریب هیدروترمیک k=10p/s تشکیل می دهند.برای پهنه بندی گستره مطالعاتی که شامل استان های آذربایجان شرقی غربی و اردبیل می گردد مدل ارتفاعی زمین به ابعاد500*500 متر و پارامترهای ماهانه دمای هوا و بارندگی در شبکه ای مرکب از 73 ایستگاه در یک دوره سی ساله تهیه گردید.همچنین در یک مدل ساده تدوینی داده های متوسط ماهانه دما به متوسط روزانه تبدیل و مقدار s برآورد شد و صحت کارکرد مدل با داده های حقیقی روازنه ایستگاه های سینو پتیک تبریز ارومیه پارس آباد مغان آزمون و در سطح 0/01 مورد تائید قرار گرفت. در مرحله بعدی همبستگی بین p و ارتفاع و همچنین s و ارتفاع آزمون و با استفاده از معادلات برگشت و توزیع خطاهای برآورد در روی شبکه ارتفاعی منظم اطلاعات لازم برای هر نقطه از شبکه محاسبه گردید و متعاقبا با بهره گیری از لایه ارتفاعی شش لایه مشتمل بر لایه های(الف) بارش محاسبه شده(ب) خطای بارش محاسبه شده (ج) S محاسبه شده(د) خطای s محاسبه شده و در نتیجه (ه) لایه بارش تصحیح شده و (و) لایه جمع درجه- روزهای تصحیح شده ساخته شد و بالاخره لایه نهایی ضریب هیدروترمیک k بنا گردید و طبقه بندی به انجام رسید. بر اساس این طبقه بندی اقلیم های خشک و فراخشک در محدوده مطالعاتی وجود ندارند متقابلا اقلیم های نیمه خشک شدید نیمه خشک میانه نیمه خشک خفیف نیمه مرطوب و مرطوب به ترتیب 12/4 ; 15/0 ; 34/4 ; 6/6 درصد گستره مطالعاتی به مساحت 97518 کیلومتر مربع را می پوشانند.بخش اعظم اقلیم های مرطوب آذربایجان ارتفاعی(از نوع سرد) می باشند.