چکیده:
در دهه های اخیر محافل علمی و غیرعلمی غرب عرصه مباحث داغ و مناقشه برانگیزی درباره فرآیند جهانی شدن بوده است و افراد و گروه ها با علایق متفاوت خود، توجه بیشتری به این موضوع نموده اند. در ایران نیز بحث درباره جهانی شدن از حوزه های دانشگاهی فراتر رفته و به تدریج موضوعی عمومی شده است. با این وجود، به نظر می رسد هنوز درک و برداشتی نسبتا روشن از این مفهوم وجود ندارد. مقاله حاضر قصد دارد تا به “تعریف” ، “پیشینه”، “اهمیت” و برخی از مهمترین “نظریات جهانی شدن” بپردازد.
خلاصه ماشینی:
"با پرشتابتر و گستردهتر شدن فرایند جهانی شدن بهواسطۀ پیشرفتهای حیرتآور در حوزۀ فناوریهای ارتباطی،این واژه بیش از پیش اهمیت یافتو جواز ورود به رشتههای مختلف را کسب کرد و در نیمۀ دوم دهۀ هشتاد میلادی به عرصۀجامعهشناسی نیز راه یافت تا زمینۀ تدوین نظریههای جامعه شناختی مستقل دربارۀ فرآیند جهانیشدن و جنبههای اجتماعی آن فراهم شود.
پژوهشگرانی که جهانی شدن اقتصاد،سیاست و فرهنگ در دهههای اخیر را مرحلۀ پیشرفتهتر تجددیا نظام سرمایهداری میدانند و همچنین نظریه پردازان دیگر نیز یادآور شدهاند که بررسی این پدیدهباید در دستور کار نظریه پردازان رشتههای مختلف علوم انسانی-اجتماعی قرار گیرد.
(31-30:1998,sneddiG) درواقع گیدنز ازجمله نظریه پردازانی است که در واکنش به رهیافت تقیلیل گرا و اقتصاد محور نظریه پردازان نظام جهانی،به ویژهوالرشتاین،بر جنبههای فرهنگی و اجتماعی فرآیند جهانی شدن تأکید میکنند و آن را فراتر ازشکلگیری نظام جهانی میدانند.
» (8:1992,nostreboR) تعریف رابرتسون بیانگر آن است که او نیز مانند اکثر نظریه پردازان جهانی شدن،عناصرویژگیبخش جهانی شدن را فشردگی،همگونی،درهم تنیدگی و وابستگی متقابل در سطح جهانیمیداند،ولی در عین حال از این مرحله فراتر رفته و بر عنصر آگاهی تأکید میکند.
(281:dibI) نظر اولریش بک نیز دربارۀ فرآیند جهانی شدن این است که امروزه عوارض جانبی ناشی ازصنعی شدن،اضافه تولید،مصرفگرایی و افزایش رفاه مادی ریسکهایی را در جامعه پدید آوردهکه مهار،کاهش و یا محدود کردن آنها،به مشکل اصلی جوامع جهان تبدیل شده است.
تحت تأثیر چنین عواملی،تعاریف عرضه شده تنوع چشمگیری یافته است:''فشردگی جهان''''وابستهتر شدن بخشهای مختلف دنیا''،''افزایش وابستگی و درهم تنیدگی جهانی''،''فرآیند غربیکردن و همگونسازی جهان''،ادغام همۀ جنبههای اقتصادی در گسترهای جهانی''،''پهناورتر شدنگسترۀ تأثیرگذاری و تأثیرپذیری کنشهای اجتماعی''،''کاهش هزینههای تحمیل شده توسط فضا وزمان''و از این قبیل."