چکیده:
اختلافهای مرزی و مذهبی حکومتهای ایران و عثمانی،با عهدنامههایی همچون عهدنامههای اول و دوم ارزروم حل و فصل نشد و اکتشاف نفت و حضور کشور سلطهگر انگلیس،ابعاد وسیعتری به این اختلافها بخشید.به دنبال فروپاشی امپراتوری عثمانی پس از جنگ جهانی اول،کشور عراق زیر قیمومت و به دست انگلیس تشکیل شد و وراث اختلافهای امپراتوری عثمانی با ایران گردید.اقامت علمای بانفوذ شیعه در عتبات عالیات،اسکان تعداد زیادی از ایرانیان در سراسر عراق،مرزهای طولانی دو کشور،اشتراکهای دینی و نژادی بسیاری از ایرانیان و عراقیها و...عواملی بودند که سرنوشت عراق را به ایران گره میزدند، اختلافها و دعاوی ارضی و مرزی نیز،همچنان باقی بود.عوامل یادشدهء بالا،دولت انگلیس را وامیداشت در جهت شناسایی دولت جدید عراق از سوی ایران،بکوشد.این امر به وجههء انگلیس به عنوان قیم عراق میافزود و این دولت سلطهگر را در نیل به منافع و اهدافش یاری مینمود.
دولت ایران نیز با علم به این مسائل،کوشید اهداف خود را در احقاق حقوق خود در اروندرود و احقاق حقوق اتباع ایران در عراق برآورده سازد،اما سرانجام فریب بریتانیا را خورد؛ایران با قول مساعد دولت انگلیس مبنی بر شناسایی حقوق ایران در اروندرود،استقلال عراق و دولت این کشور را به رسمیت شناخت،اما انگلیس قولش را به فراموشی سپرد و نهتنها به ایران کمک نکرد،بلکه پیوسته جانب عراق را گرفت.
خلاصه ماشینی:
"وجود چنین گرایش را میتوان در گزارشی که از سوی نمایندگی ایران در قاهره در ربیع الثانی 1337(دی 1297/ژانویه 1919)به تهران ارسال شده و در آن متن مذاکرات میان کنسول ایران در قاهره با یکی از صاحبمنصبان انگلیسی که از طرف دولت متبوعهاش به عنوان متخصص در امور کردستان و آشوریها از بغداد به لندن احضار شده و در (*)در مورد شخص سرپرستی کاکس،به یاد داشته باشیم او از بغداد به ایران آمد و پس از چندی در سال 1920 و در بجبوحهء انقلاب عراق به آنجا رفت و در مدت چند سال بعد تا 1924 نقش بسیار مهمی در شکلگیری حکومت ملک فیصل ایفاء نمود.
51در راه شناسایی رسمی نخستین مذاکرات غیرمستقیم دربارهء عراق از آذر 1301 بین ایران و انگلیس پیرامون بستن قرارداد موقتی برای بازگرداندن مجرمان ایران و عراق شروع شده و رهآورد آن،معتبر (*)از جمله مصادیق موضوع بند 14 میتوان به ارسال لولههای آب و موتورهای برق برای پمپاژ آب آشامیدنی به کربلا از سوی شیخ خزعل اشاره کرد.
در مورد حمایت از شیعیان،در دنیای کهن خاورمیانه،ایران حامی شیعیان و سلطان عثمانی حامی مسلمانان اهل سنت بهشمار میرفتند،اما پس از جنگ جهانی اول،هنگامی که دولت انگلیس کنترل بین النهرین را به دست گرفت و نیز پس از تشکیل حکومت عراق تحت قیمومت انگلیس،دیگر دستکم در برنامهء دولت عراق،جایی برای دعوی شیعه و سنی وجود نداشت."