چکیده:
انقلاب اسلامی ایران، در تعمیق مبانی فکری - فرهنگی و اعتقادی خود به میزان قابل ملاحظه ای با جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، که یک دهه از عمر انقلاب را به خود اختصاص داد، آمیخته شده است. در این جنگ جوهره اسلام مبارز تبلور یافت و خوداتکایی و عدم اعتنا به قطب های قدرت در پیشبرد جامعه تحقق عینی یافت. در دوران جنگ تحمیلی که هشت سال به طول انجامید، جمهوری اسلامی ایران، همواره با تکیه بر اصل، نه شرقی – نه غربی به دفاع از موجودیت و تمامیت سرزمینی خود پرداخت، دورانی که نظام حاکم بر عرصه روابط بین المللی نظام دو قطبی بود. جمهوری اسلامی ایران توانست با ارایه تعریفی مستقل از هویت خود در مقابل این نظام دو قطبی بایستد و مبارزه نماید. در مورد ریشه ها، تاریخ، عواقب و پی آمدهای جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، کتب و مقالات زیادی به زبان های فارسی و انگلیسی منتشر شده است، اما درحوزه بررسی موضوع از دیدگاه تئوریک اقدامات بسیار محدودی صورت گرفته است. نگارنده با آگاهی از این موضوع، در نوشتار حاضر، در پی ارایه تحلیلی سازه انگارانه از هویت جمهوری اسلامی ایران در دوران جنگ تحمیلی برآمده است. بنابراین، ابتدا دیدگاه سازه انگاری را مورد بررسی قرار داده و سپس به ارزیابی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، از این دیدگاه می پردازد و در پایان هویت دولت جمهوری اسلامی ایران را در دوران جنگ تحمیلی مورد تحلیل قرار خواهد داد.
خلاصه ماشینی:
"اینها عواملی بودند که سبب شکل دادن به هویت جمهوری اسلامی ایران درفاصلهی بعد از پیروزی انقلاب اسلامی تا زمان شروع جنگ تحمیلی شدند؛اما دردوران جنگ تحمیلی نیز کنشهای دیگری توسط این دو کنشگر؛یعنی،ایالاتمتحدهی امریکا و اتحاد جماهیر شوروی سابق صورت گرفت که منجر به تقویت«هویت نه شرقی-نه غربی»در دوران 8 سالهی جنگ تحمیلی عراق علیه جمهوری اسلامی ایران گردید که در همین راستا ابتدا اقدامات و کنشهای صورت گرفته توسطایالات متحده را مورد بررسی قرار میدهیم و سپس به کنشهای انجام شده توسطاتحاد جماهیر شوروی سابق خواهیم پرداخت: لف)ایالات متحدهی امریکا اگرچه دوران جنگ سرد و سیستم دوقطبی در سال 1980 هنوز به پایان خودنرسیده بود؛ولی در رابطه با انقلاب اسلامی ایران،قانونمندی جنگ سرد و سیستم دوقطبی کاربرد خود را از دست داده و به تبع آن در آغاز جنگ تحمیلی نیز تضاد چندانیمیان ایالات متحدهی امریکا و شوروی سابق در برخورد با تجاوز عراق به ایراناحساس نمیگردید(محمدی،1373:9).
در واقع،آن هنجارها و اصولی که در دوران شکلگیریحکومت جمهوری اسلامی ایران،به عنوان هنجارها و اصول مسلم تعیینکنندهیسیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران مطرح شدند و باعث شکل دادن به هویتجمهوری اسلامی شدند،در دوران جنگ تحمیلی نیز مورد تأکید قرار گرفته و همراه باکنشها و واکنشهای صورت گرفته توسط کنشگران اصلی دو بلوک شرق و غرب؛یعنی،اتحاد جماهیر شوروی و ایالات متحدهی امریکا و به عبارت دیگر تعامل میانایران و این دو کنشگر،هویت«نه شرقی-نه غربی»ایران را متبلور کردند."