چکیده:
بورس بازی یکی از رفتارهای شایع در بازارهای مالی است. با توجه به گسترش بازارهای سرمایه در ایران و مبتلابه بودن این موضوع برای سرمایه گذاران، این مقاله به تحلیل فقهی و اقتصادی بورس بازی بر اساس دو ملاک قیمت عادلانه و عدم ایجاد ضرر می پردازد. ازاین رو، در ابتدا با مرور تعاریف متداول بورس بازی و بررسی انواع بورس بازی در بازارهای کالا، ارز و سهام، مهم ترین نظرهای بزرگان پیرامون بورس بازی را بیان می نماییم. سپس، با توجه به اجماع نظرهای بزرگان در مورد برخی از بورس بازی های حرام، این مصادیق را برشمرده و برای تعیین میزان انطباق سایر انواع بورس بازی با مبانی اسلام، با بررسی آثار بورس بازی در بازارهای کالا، ارز و اوراق سهام (با توجه به «اصل لا ضرر») انواعی از بورس بازی را که معیار قیمت عادلانه را رعایت ننموده اند یا موجب ایجاد نابسامانی در بازارها می شوند، مخالف با تعالیم شریعت اسلام دانسته ایم.
خلاصه ماشینی:
"بنابراین،براساس نظریۀ استاد مطهری قیمت نمایندۀ ارزش است و آن هم براساس عرضه و تقاضا تعیین میشود(مطهری،1373،صص 59-101) بررسی و نقد نظرهای بیان شده پیرامون بورسبازی با دقت در استدلال این صاحب نظران میتوان دریافت که آنان علاوه بر ملاکهایمشهور فقهی در صحت معاملات و کسب سود،ملاک ارزش و قیمت عادلانه را نیزمد نظر قرار دادهاند و تفاوت در نظرهای ایشان به تفاوت در عوامل تعیینکننده ارزش وقیمت عادلانه باز میگردد.
همانگونه که بیان شد،این کار نوعی خدمت مفید به اقتصاد است،ولیهنگامی که به علت افزایش تقاضا یا کاهش عرضه،قیمت کالا افزایش یابد و بالاتر ازارزش ذاتی آن قرار گیرد،بورسبازان وارد بازار میشود و بدون توجه به ارزش حقیقیکالا و فقط به امید گرانتر شدن آن با انجام معاملات بورسبازانه و در حجمی بالا،کالایی را در جامعه خریداری و نگهداری نمایند،تقاضا برای آن کالا باز هم افزایشمییابد و قیمت باز هم افزایش مییابد و این افزایش قیمت،تولیدکنندگان را بهبرنامهریزی برای تولید بیشتر کالا و عرضه بیشتر وا میدارد.
بر این اساس،میتوان دریافت که انجام بورسبازیهایی که در پی کسب درآمدبدون انجام خدمتی در نظام اقتصادی هستند و به قیمت عادلانه و عرف کارشناسی نیزتوجه ندارند،میتواند پیامدهای کلان و سیستمی جبرانناپذیری داشته باشد،در حالی کهانجام خرید و فروشهای بورسبازانهای که با توجه به ارزش ذاتی کالا انجام میشود،میتواند موجب بهبود شرایط بازار کالا و روانی آن شود.
2-بورسبازانی که صرفا به دنبال کسب سود ناشی از نوسانات قیمت هستند و بهارزش حقیقی کالاها توجهی ندارند و در پی ارائه خدمتی به جامعه نیستند،میتوانندزیانهای عظیمی را بر اقتصاد وارد آورند که براساس«قاعده لا ضرر»انجام چنینمعاملاتی حرمت تکلیفی دارد و افراد مسلمان باید از این معاملات خودداری نمایند و سیاستگذارن نیز باید جلو چنین معاملاتی را بگیرند."