چکیده:
غزل یکی از قالبهای روان شعر فارسی است و کمتر شاعری را میتوان در تاریخ ادبیات یافت که غزل نسروده باشد.قالب غزل بعد از استقلال و جدا شدن از پیکرهء قصیده و تحول شگرفی که در قرن ششم توسط شاعران این دوره در آن ایجاد شد،در طریق تکامل خود سه شیوه و مسیر مبرز داشته است: 1-شیوهء غزل سنایی غزنوی به توسط غزلیات عرفانی و شورانگیز مولوی به کمال رسیده است. 2-طرز غزل انوری که مبشر غزلیات دلنشین و زیبای سعدی است. 3-سبک غزل خاقانی که زمینهساز غزلیات رندانهء حافظ است. براساس شواهد موجود2«حافظ پس از سعدی بیش از هر شاعر دیگری به سبک و شیوهء سخنوری خاقانی عنایت داشته است»1در این مقاله غزل خاقانی به مطلع «ای صبحدم ببین به کجا میفرستمت- نزدیک آفتاب وفا میفرستمت» که حافظ آن را با مطلع «ای هدد صبا به سبا میفرستمت- بنگر که از کجا به کجا میفرستمت» استقبال کرده است،از حیث زبانی،لغوی، نحوی،ادبی و فکری بررسی و تبیین شده است. در این بررسی دیوان 2 جلدی خاقانی ویراستهء دکتر کزازی و دیوان حافظ تصحیح علامه قزوینی و دکتر قاسم غنی مورد استفاده قرار گرفته است.
خلاصه ماشینی:
"غزل حافظ:1-ای هدهد صبا به سبا میفرستمت بنگر که از کجا به کجا میفرستمت 2-حیفست طایری چو تو در خاکدان غم ز اینجا بآشیان وفا میفرستمت 3-در راه عشق مرحله قرب و بعد نیست میبینمت عیان و دعا میفرستمت 4-هر صبح و شام قافلهیی از دعای خیر در صحبت شمال و صبا میفرستمت 5-تا لشکر غمت نکند ملک دل خراب جان عزیز خود بنوا میفرستمت 6-ای غایب از نظر که شدی همنشین دل میگویمت دعا و ثنا میفرستمت 7-در روی خود تفرج صنع خدای کن کائینهء خدای نما میفرستمت 8-تا مطربان ز شوق منت آگهی دهند قول و غزل بساز و نوا میفرستمت 9-ساقی بیا که هاتف غیبم بمژده گفت با درد صبر کن که دوا میفرستمت 10-حافظ سرود مجلس ما ذکر خیر تست بشتاب هان که اسب و قبا میفرستمت1-بررسی غزلها در سطح زبانی (Literally level) الف-سطح آوایی یا موسیقایی (musical level @غزل خاقانی 1-موسیقی بیرونی یا وزن:مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن(بحر مضارع مثمن اخرب مکفوف محذوف)2-موسیقی کناری(قافیه و ردیف): کلمات قافیه:کجا/وفا/صفا/قبا/هوا/چرا/دوا کلمات قافیه:از نظر دستوری:6 بار اسم:وفا،صفا،قبا،هوا،دوا/2 بار قید:کجا،چرا کلمه قافیه در ضمن ابیات زیر تکرار شده است که برجستگی دارد:تو پرتو صفایی از آن بارگاه انس هم سوی بارگاه صفا میفرستمت(ب 3)باد صبا دروغزن است و تو راستگوی آنجا به رغم باد صبا میفرستمت(ب 4)زرین قبا زره زن از ابر سحرگهی کانجا چو پیک بسته قبا میفرستمت(ب 5)دست هوا به رشته جان بر گره زده است نزد گرهگشای هوا میفرستمت(ب 6) قافیه مقید و«آ»حرف روی است."