چکیده:
تاریخ پر فراز و نشیب سینمای ایران با «جنسیت» و «مناسبات جنسیتی» گره خورده است. تغییراتی که سینمای ایران در عرصه جنسیت تجربه کرده یکی از پدیدههای مهمی است که نشان از رشد و تحول اجتماعی دارد. مناسبات جنسیتی تنیده شده در فضای دراماتیک فیلمهای سینمای ایران صورتهایی را سامان داده است که در بستر تحولات اجتماعی بار سنت و مدرنیته را به دوش میکشند. در این تحقیق با استفاده از نظریة فمینیسم لیبرال و با بهرهگیری از تکنیک تحلیل محتوا، قرابت فمینیسم و مدرنیته در سینمای ایران مورد بررسی قرار گرفته است. افزون براین، وضعیت مدرنیته در جامعه ایران از طریق کاوش در بازنمایی مناسبات جنسیتی در فیلمهای سینمایی پس از انقلاب اسلامی دنبال شده است.
فرضیه اصلی تحقیق این است که مناسبات جنسیتی در سینمای ایران از صورت پدرسالارانه در سالهای اولیه پس از انقلاب، به صورت برابریطلبانه در سینمای سالهای اخیر تغییر یافته است. یافتههای تحقیق ضمن تأیید فرضیه در غالب مناسبات جنسیتی، میتواند به معنای غلبهی نوعی تجربه مدرنیته در فضای جامعه ایرانی تفسیر شود.
خلاصه ماشینی:
"بنابراین پرسش های اصلی این تحقیق چنین است: 1- چه اشکالی از روابط جنسیتی در فیلمهای سینمایی پس از انقلاب مشاهده میشود؟ فیلمهای سینمای ایران در مناسبات جنسیتی کنشگران خود اشکال پدرسالارانه را بازنمایی میکنند یا فمینیستی را؟ در صورت مشاهده هر دو شکل پدرسالارانه و فمینیستی، غلبه با کدام صورت است؟ آیا تفاوت معناداری میان میزان مشاهده این دو صورت در فیلمها وجود دارد؟ 2- صورت غالب روابط جنسیتی در سینمای ایران چه نسبتی با شرایط اجتماعی سنتی و مدرن دارد؟ 3- در صورت مشاهده تغییر در شکل مناسبات جنسیتی در سینمای پس از انقلاب، چنین تغییری چه معنای جامعهشناسانه از منظر مدرنیته بر آن متصور است؟ ادبیات پژوهش و چارچوب نظری تاریخ پر فراز و نشیب سینمای ایران با «جنسیت» و «مناسبات جنسیتی» گره خورده است.
در مقایسه میان دو دوره، مشاهده میشود از میان مناسبات جنسیتی مربوط با فضاهای کنش، تنها در مورد صحنههای حضور زنان در فضاهای عرفا مردانه در فیلمهای دوره دوم نسبت به دوره اول تغییر و افزایش معنادار در سطح 99 درصد حاصل شده و از این لحاظ الگوهای جنسیتی سنتی شکسته شده است.
آمارها نشان میدهد در فیلمهای زنانه نیز تنها از جهت حضور زنان در فضاهای مردانه نسبت به فیلمهای دوره اول تفاوت معنادار مشاهده میشود و نتایج سایر موارد حکایت از تداوم الگوهای سنتی جنسیتی در این گونه فیلمها دارد.
جدول شماره 4ـ نوع خشونت، شدت خشونت و زمینه خشونت به کار رفته توسط بازیگران مرد علیه بازیگران زننوع خشونتدوره زمانیشدت خشونتزمینه انجام خشونتملایمنسبیشدیدجدیطنزخشونت زبانی1365-136011621811382- 137721144390خشونت نمادین1365-1360311501382- 13771153190خشونت فیزیکی1365-1360112401382- 137740150جمع1365-136015852711382- 137736198630 در این میان آنچه شایان توجه است میزان بالای نمایش خشونت مردان علیه زنان در فیلمهای موسوم به زنانه بوده است، به طوری که این مسئله تفاوت معناداری را میان این گونه فیلمها و سایر فیلمهای مورد بررسی نشان میدهد."