چکیده:
ابو الفرج اصفهانی(284-356 ه)و کتاب او«الاغانی»بسیار مشهورتر و بزرگتر از آن
هستند که بتوان در این مختصر به معرفی آنان پرداخت.آن گونه که خود ابو الفرج
میگوید (1) وی پنجاه سال در تألیف این کتاب که در جدیدترین طبعش در 24 مجلد به چاپ
میرسد، رنج برده است.این کتاب در باب خود بینظیر است.از جمله آنچه که
اهمیت«الاغانی»را افزایش داده است، اخبار صدها شاعر عصر جاهلی، اسلامی و عباسی و
گلچینی از ارزندهترین اشعار آنان است که به همراه صدها روایت، خبر و مطالب ارزنده
دیگر، این کتاب را به دائرة المعارفی کم نظیر تبدیل کرده است.مقدار زیادی از اهمیت«الاغانی»نیز به خاطر نقدهای ارزشمندی است که ابو الفرج پس
از بیان اشعار شاعران، از قول نقادان بزرگ یا خود او بر این اشعار وارد میکند.از
این نقدها که در سراسر«الاغانی»بفراوانی یافت میشود میتوان مراحل تطور و تحول نقد
ادبی را از عصر جاهلی تا زمان نگارش«الاغانی»پیگیری کرد.این مقاله کوششی است که در
طی آن با استفاده از کتاب«الاغانی»این تطور و دگرگونی در عصر ظهور اسلامی بررسی شده
است.در این مقاله پس از باین دیدگاه اسلام پیرامون شعر، اثر سخنان
پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و سلم و حضرت امیر علیه السلام در تحول و
دگرگونی نقد ادبی مورد دقت و تأمل قرار گرفته است.
خلاصه ماشینی:
"و اما اینکه حضرت رسول صلی الله علیه و سلم در احادیثی نهی از شعر و روایت آن فرموده است، اگر چنین باشد در احادیث دیگری نیز فرموده است:«ان من الشعر الحکمة و ان من البیان لسحرا» (26) و با عمل و کلام خود برخی شاعران را به سرودن شعر تشویق فرموده است.
حکم به برتری شعر یا شاعری بر دیگران در واقع حکمی غیر منطقی است، زیرا این تفضیل و برتری بیش از آنکه بر برتری فنون شعری یا مهارت شاعر مورد نظر دلالت داشته باشد بر امیال شخصی فرد حکم و قضاوت کننده دلالت دارد، بنابراین هیچ غرابتی ندارد که عمر بن الخطاب در جامعهای که تعلیم و تربیت اسلامی حاکم بر آن است شعر زهیر بن ابی سلمی یا نابغه ذبیانی را بهترین شعر بداند (52) و عایشه که از عزت و جاهی که در حیات حضرت رسول صلی الله علیه و سلم داشت کاسته شد، شعر لبید را بپسندد که در آن با تحسر فراوان میسراید:ذهب الذین یعاش فی أکنافهمو بقیت فی خلف کجلد الأجرب(53)به هر صورت هم آنگونه که کلام حضرت امیر علیه السلام نیز دلالت دارد، انتخاب یک شاعر یا یک بیت به عنوان بهترین شعر یا بهترین شاعر امری غیر منطقی است، به خاطر آن حضرت ضمن روایت مزبور برای موازنه بین شاعران شروطی را لازم و ضروری میدانند."