چکیده:
در حوزهء اسلامی،علومی که مربوط به فهم صحیح زبان عربی و درک معانی لغات و مشکلات دقایق و وجوه گوناگون آن است،قبیل:علم صرف،نحو،اشتقاق، لغت و...مقدم بر بیشتر دانشها بوده است.و ایرانیان،در تألیف و تدوین این دانشها به ویژه،لغت،سهم بسزا داشتهاند و ما در این مقاله نام چهارده تن از علمای مشهور و مسلم ایرانی را در این زمینه یاد کردهایم که واسطة العقد آنها مجد الدین فیروز آبادی، صاحب کتاب قاموس،میباشد.همچنین تحلیلی گسترده از آثار مطبوع و مخطوط او به عمل آمده و آنچه از نسخههای دستوشته فیروز آبادی که در کتابخانههای عالم به نظر رسیده است،نشان دادهایم؛با بیان نکات قابل عنایتی از زندگانی او،که امید است پژوهشگران را مفید افتد.
خلاصه ماشینی:
"بود،مقدم بر بیشتر دانشها بوده است و ایرانیان در تألیف و تدوین این دانشها به ویژه لغت،سهمی بسزا داشتهاند و ذیلا به ذکر نام چهارده تن از علمای مشهور و مسلم ایرانی در این زمینه میپردازیم که واسطة العقد آنها مجد الدین فیروز آبادی میباشد: 1-أبو العمیثل،عبد الله خلید(خالد)متوفی 042 هـ.
41-قاضی القضات ابو طاهر،مجد الدین محمد بن یعقوب بن محمد بن ابراهیم بن عمر بن ابی بکر بن أحمد بن ادریس بن فضل الله بن شیخ ابو اسحاق ابراهیم بن علی فیروز آبادی11؛که در زمینهء فقه اللغة،و تحقیق و تدوین لغات عربی همچون خلف صاحل خود تحقیقات بدیعی در لغت عرب کرده است و در تکوین و تکامل این زبان سهم بسزایی را به عهده داشته است.
فیروز آبادی این کتاب را به نام سلطان شعبان بن سلطان حسین بن ملک ناصر محمد نوشته است و قدیمیترین نسخه خطی آن با تحریر 777 هـ ق با یادداشت:«برسم خزانة السلطان الملک الاشرف شعبان خلد الله سلطانه»در دارالکتب مصر موجود است.
فیروز آبادی،ابتدا کتابی را در لغت نگاشت به نام اللامع المعلم العجاب الجامع بین المحکم و العباب و زیادات امتلابها الوطاب که با برآوردی که مؤلف کرده بود این کتاب،حدود یکصد جلد میشد که هر جلدی،اندازهء صحاح جوهری،و پنج مجلد آن را نگاشت،که پدر تقی الدین کرمانی به فیروز آبادی دستور داد تا مختصر کند آن را لذا کتاب مزبور را گزین نمود و قاموس را ساخت88.
نام این کتاب را تنها ابن یوسف شیرازی جزو آثار فیروز آبادی ذکر کرده است."