چکیده:
«مهر» یا «مهریه» در ادوار باستانی، بهای فروش زن به شوهر به شمار میرفت. با ظهور ادیان الهی و تدوین قوانین، مهر ماهیت خود را تغییر داده به صورت هدیه یا عطیّه درمیآید. در عرف کنونی ایران، مفهوم مهریه برای دختران کاملا متحول شده و دیگر، مهر، هدیه محسوب نمیشود؛ بلکه وثیقهی نکاح است و جریمهی طلاق. شرعا و قانونا زوج باید، دین خود را از بابت مهر در حق زوجهی خود ادا کند لیکن گاهی به دلیل هنگفت بودن آن، هرگز قادر به تادیه آن نیست و یا اصلا در هنگام عقد، قصد پرداخت ندارد و اگر استثنائا توان پرداخت مهر سنگین را داشته باشد به نحوی شانه از زیر بار آن خالی میکند. نتیجتا در صورت انحلال نکاح، زندگی زن، هیچگونه تضمینی ندارد و قانون و اجتماع از آن حمایت نمیکند. بررسی حقوقی اجتماعی مهریه، ریشههای تاریخی، ماهیّت، دلایل تعیین مهریههای هنگفت و تالی فاسد مهریههای سنگین و پیشنهاد تثبیت مهریهی شرعی و راه حل تضمین زندگی زن بعد از طلاق از لحاظ حقوقی و جامعهشناسی حقوقی حایز اهمیت است.
خلاصه ماشینی:
"لذا جهت تحلیل موضوع مقاله لازم است ریشههای تاریخی و حکمت مهر در اسلام بررسی شود: آیا مهر، مالی بوده که به عنوان قیمت زن به وی یا مالکش پرداخت میشده؟ و در برخی از جوامع ارزش زن افزایش یافته، مهر، تغییر ماهیت داده و به صورت هدیه درآمده که زوج ملزم به پرداخت به زوجه یا ولیاش بوده است؟ آیا مهریهی هنگفت و نامعقول در حقوق اسلام مشروع است؟ و اگر زوج، حینالعقد، قادر به پرداخت مهر نباشد و بداند که هرگز نخواهد توانست آن را تأدیه کند و یا اصلا، قصد پرداخت نداشته باشد آیا به صحت عقد نکاح، خلل وارد نمیشود؟ آیا ناتوانی مرد از ایفای تعهد خود راجع به پرداخت مهر، موجب بطلان مهر نیست؟ آیا عرف و جامعهی کنونی ایران، ماهیت مهر و هدف شارع مقدس را تغییر نداده است؟ و بالاخره آیا میتوان محدودیتهایی در قبال مهر هنگفت و نامعقول، ایجاد کرد و با وضع قوانین، زندگی زن را از لحاظ مالی بعد از طلاق تضمین کرد؟ در این نوشتار، صرفا ریشههای تاریخی مهر، ماهیت حقوقی مهر، دلایل تعیین مهریههای سنگین و معایب مهریههای هنگفت را مورد بررسی قرار داده و چگونگی تثبیت مهر و جایگزینی مهرهای هنگفت را با ایجاد تضمین برای دوران بعد از جدایی زن از شوهر پیشنهاد میکنیم: الف ـ ریشههای تاریخی مهر از مطالعهی تاریخ تمدن ملل باستانی ظاهرا چنین استنباط میشود که مهریه، شکل تحول یافتهی ثمنالمعامله یا قیمت زن نزد جوامع مختلف بوده است."