چکیده:
عمده منابع رجالی، محمد بن احمد شیبانی را چونان یک راوی ناشناس از مشایخ شیخ صدوق شناسانده اند که از او جز روایاتی در ضمن اثار شیخ صدوق، اثری بر جا نمانده است. این مطالعه بنا دارد با آزمون روش های مختلف نقد متون، داده های تاریخی پنهان در همین اندک شواهد بازمانده را استخراج کند و از این طریق، روشی نو برای شناسایی راویان تاثیرگذار و ناشناس جهان اسلام جوید، راویانی اثرگذار در بوم هایی که گذشت زمان، بقایای وجود تعالیم و مکاتبشان را محو کرده است
خلاصه ماشینی:
کتاب شرایع الاسلام تأليف محقّق حلّي، از کتب محوري در فقه شيعه ميباشد، تا آنجا که علاوه بر شروح فراواني که در طول تاريخ از سوي اعاظم فقيهان بر اين کتاب نگاشته شده، بسياري از تعابير کتب فقهي ديگر نيز به روشنی تحت تأثير عبارات آن است.
شيخ محمد حسن نجفي صاحب جواهر، حکم فقهي مورد بحث را مبتني بر چهار روايت ميداند، و معتقد است که محقق حلّي در جمع ميان اين چهار، چنين فتوایي را صادر کرده است.
هر دو سند مذکور از صحّت برخوردار است، اگرچه سند اول که به صورت «مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ» مشخّص ميگردد دچار هيچگونه ترديدي نبوده و تمامي راويان مذکور در سند در کتب رجال داراي تعديل ميباشند، لکن سند دوم که به صورت «عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ» مشخّص ميگردد، در خصوص سهل بن زياد با نگراني مواجه ميباشد.
(حلّي، 1411ق، ص247) سند دوم اين روايت نيز که به صورت «مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ الْعَلَوِيِّ عَنِ الْفَتْحِ بْنِ يَزِيدَ الْجُرْجَانِيِّ» معيّن ميگردد، علاوه بر ضعف حاصل از وجود فتح بن يزيد الجرجاني در ضمن آن، به جهت ذکر اسامي «مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ الطائي الرّازي و عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ الْعَلَوِيِّ» دچار ضعف ميباشد؛ چراکه کتابهاي هشتگانة رجالي در خصوص اين دو راوي، خالي از هرگونه اطلاعی است.