چکیده:
سهروردی احاطه به تعالیم مشایی را شرط لازم برای ورود به حکمت اشراقی میداند و در همه آثار خود غیر از حکمه الاشراق به نحو عمده معطوف به آموزههای سینوی است.وی در نفسشناسی نیز از همین رویآورد برخوردار است.به عنوان نمونه،او در مسأله ادراکات باطنی،پنج قوهای را که ابن سینا مفهومسازی نموده است،در حکمه الاشراق مورد نقادی قرار میدهد،اما در داستانهای رمزی خود که همگی تلاش و جهاد سالک برای رهایی از زندان درون را حکایت میکند،در همه مواردی که از ادراک باطنی سخن میگوید،نمادهایی برای پنج حس سینوی به کار برده است.از آنجا که حواس ظاهری هم پیش یا پس از حواس باطنی مطرح میشوند،همه این رمزها دهگانهاند:ده پرنده،ده موکل،ده گور،ده برج،پنج حجره و پنج دروازه.
خلاصه ماشینی:
"ادراکات باطنی سینوی در رسالههای رمزی سهروردی1 دکتر نادیا مفتونی مدرس دانشگاه تهران چکیده سهروردی احاطه به تعالیم مشایی را شرط لازم برای ورود به حکمت اشراقی میداند و در همه آثار خود غیر از حکمه الاشراق به نحو عمده معطوف به آموزههای سینوی است.
به عنوان نمونه،او در مسأله ادراکات باطنی،پنج قوهای را که ابن سینا مفهومسازی نموده است،در حکمه الاشراق مورد نقادی قرار میدهد،اما در داستانهای رمزی خود که همگی تلاش و جهاد سالک برای رهایی از زندان درون را حکایت میکند،در همه مواردی که از ادراک باطنی سخن میگوید،نمادهایی برای پنج حس سینوی به کار برده است.
ابن سینا در مفهومسازی حواس باطنی صاحب نوآوری و ابتکار است و پیش از او فارابی در مسأله قوای نفس در مقام این مفهومسازی نبوده و از مجموعه حواس باطنی با عنوان قوای خیالی یا متخیله بحث کرده است(فارابی،2831،ص 01-11،همو،3002، ص 28-68،همو،6731،ص 33)،نگارنده سیر تطور این مفاهیم و اصطلاحات را از ارسطو تا سهروردی مورد تحقیق قرار داده است(مفتونی،8831،ص 23-44).
او به عنوان ادراک حسی،بینایی را مطرح میکند که فقط میتواند صورت بیرونی شیء و اعراض آمیخته با آن را از قبیل رنگ،وضع،این،مقدار و شکل را دریابد و اگر شیء نزد چشم حاضر نباشد،چشم قادر به ادراک آن نیست،در حالی که خیال این قدرت را دارد که اشیا غایب از حواس ظاهری را ادراک نماید.
آنکه اشباح مجرده را درک میکند نفس و نور اسفهبد است و اگر به شیخ اعتراض کنند که با قول به تجرد قوه خیال،دیگر نمیتوان به استحاله انطباع صغیر در کبیر تمسک جست،خواهد گفت قوه خیالی در کار نیست تا مجرد باشد یا مادی،و اگر میگوییم خیال،اشاره به عضو بدنی است که نقش اعدادی دارد."