چکیده:
هنر کتابسازی نزد ایرانیان از مهمترین هنرها بوده است؛ تا جایی که برای تزئین کتاب بزرگترین طراحان را دعوت میکردند. آنگاه که به صفحه تزئین شده یک کتاب مینگریم، همه هنرها را در آن یکجا میبینیم. همچنین، تاثیرات شرایط اجتماعی و فرهنگی هر دوران را میتوان به وضوح مشاهده کرد. هنرهایی که در کتابآرایی کاربرد دارند، از خوشنویسی، نگارگری و تذهیب گرفته تا سطربندی، جدولکشی، تجلید و صحافی، هماهنگ و متعادل در کنار هم و با نهایت ظرافت و دقت، فضایی بسیار دلانگیز را به وجود میآورند.بهمنظور نظم بخشیدن به نوشتهها و تزئینات حواشی کتاب، قبل از نگارش، جدولهایی روی صفحات بهوسیله هنرمندان جدولکش، ترسیم میشده تا حدود زمینه برای کتابت و یا تزئین حواشی و قطعات، به شکل زیبایی مشخص شود. هنر جدولکشی بهعنوان یکی از شاخههای کتابآرایی در قدیم شغل خاصی بهحساب میآمده که نیاز به مهارت ویژه داشته است. این مقاله در نظر دارد جدولکشی در هنر کتابآرایی، شیوه جدولکشی، گره در جدولکشی و انواع آن را در دورههای گوناگون تاریخی مورد بررسی قرار دهد.روش پژوهش حاضر توصیفی - تحلیلی و شیوه آن اسنادی - کتابخانهای بوده است
خلاصه ماشینی:
"جدولکشی در هنر کتابآرایی عصمت رجبی لیسانس هنرهای تجسمی چکیده هنر کتابسازی نزد ایرانیان از مهمترین هنرها بوده است؛ تا جایی که برای تزئین کتاب بزرگترین طراحان را دعوت میکردند.
با اینکه تمامی نقاشان و صحافان از این هنر آگاهی داشته و خود میتوانستهاند جدول نقاشیهای خود را بکشند ولی بهدلیل ظرافت و دقت کار، تمامی جدولهای کتابهای خطی و تصویری را به جدولکشها میدادهاند تا استادان جدولکش با نهایت دقت و بهوسیلۀ ابزارهای خطکشی، طلا و رنگهای گوناگون آن زمان، حواشی و متن صفحات کتاب را جدولکشی کنند و بر زیبایی این آثار هنری بیفزایند.
)) (مایل هروی، ۱۳۷۹: ۳۲) جدولها خطهای موازی هستند که به دور کار بسته میشوند و تنوع آنها بیشتر در نقشهایی است که بین این خطوط انجام میشدهاند نه در رنگها.
با رشد و رواج چاپ، که اندازههای متن و حاشیۀ صفحات را با ابزار چاپخانهای و رایانهای میتوان حفظ کرد، هنر جدولکشی در کتابآرایی چندان ضروری تلقی نشد؛ مگر در نشر نسخههای قرآن و برخی کتابهای ادعیه و ادب که بهصورت لوحی و کلیشهای، مجدول و چاپ میشوند.
((تحریر در عرف نسخه آرایان به خطی گفته میشود بسیار باریک و نازک، عموما به رنگ مشکی و به ندرت با الوان دیگر، که دور جدولهای زرین و الوان یا بر اطراف خطوطی که به زر و مرکب الوان نوشته شده، و یا بر جوانب تصویرها و نقشها میکشیدهاند، به جهت آنکه متن جدول یا کلمات و خط، و یا تصویر و نقش بهتر نموده شود."