چکیده:
ادبیات داستانی را از منظرهای گوناگون،از جمله از دیدگاه مکاتب ادبی،میتوان نقد و بررسی کرد.در این میان،رئالیسم، که گویی هماره از دغدغههای فکری نویسندگان بوده،از اقبال بیشتری برخوردار بوده است و آثار بسیاری از نویسندگان را میتوان با تفاوتهایی در قلمرو رئالیسم دانست.
ادبیات داستانی نوین ایران در عمر کمی بیش از صد سال خود،تجربههای متفاوتی را از سر گذراند و نویسندگان بزرگی در این حوزه قلم فرسایی کردند.جلال آل احمد نیز از این زمره است.از وی در زمینههای مختلف ادبی آثاری بر جای مانده،اما روی سخن در این پژوهش،داستانها و رمانهای اوست.در این جستار کوشش شده است آثار داستانی آل احمد از منظر رئالیسم واکاوی شود.
خلاصه ماشینی:
مقاله رئالیسم در ادبیات داستانی با نقدی بر داستانهای جلال آل احمد (به تصویر صفحه مراجعه شود) علی تقوی1 چکیده ادبیات داستانی را از منظرهای گوناگون،از جمله از دیدگاه مکاتب ادبی،میتوان نقد و بررسی کرد.
برخی از منتقدان نخستین،داستانهای آل احمد را متأثّر از رئالیسم سوسیالیستی میدانند؛اما باید گفت وی هیچگاه موفق به خلق داستان یا رمانی با تمام ویژگیهای رئالیسم سوسیالیستی نشد؛چرا که این داستانها«به جای توصیف تکاملی واقعیت تاریخی با هدف تأثیرگذاریهای سیاسی-اجتماعی مشخص،به شکست پرداختهاند [...
البته در برخی از داستانهای آل احمد،بویژه در مجموعه داستان از رنجی که میبریم(6231)،شاهد گرایشهایی به رئالیسم سوسیالیتی هستیم و نویسنده نیز به آن اذعان دارد:«حاوی قصههای شکست در آن مبارزات و به سبک رئالیسم سوسیالیستی» (آل احمد،7831:91)؛اما همانطور که گفته شد،این چندان بسط نمییابد و نه تنها ال احمد،بلکه شاید بتوان گفت با توجه به بافت و ساختار جامعهء ایران،هیچ نویسندهء ایرانی در آفرینش داستان یا رمانی، کاملا موافق با آموزههای رئالیسم سوسیالیستی موفق نبوده است.
آل احمد در مجموعه داستان سه تار(7231)بیشتر به رئالیسم انتقادی توجه نشان میدهد و میکوشد با پرداخت بهتر داستانهای خود،به گونهای نمایانگر شرایط نابسامان جامعه باشد؛هر چند گاهی جملات توصیفی نالازم و سعی نویسنده در بسط برخی وقایع خارج از طرح اصلی داستان،ساختار را دچار نقصانهایی میکند.
هر چند به باور برخی از منتقدان،آل احمد در اغلب داستانهای خود برونگر است و چندان به درون و روان شخصیتها توجه نمیکند(نگ به:براهنی:074-174)،اما در کارنامهء ادبی جلال میتوان از چند داستان کوتاه و بلند نشان گرفت که در اغلب آنها،راوی اوّل شخص با تکگویی درونی خود،به واکاوی شخصیت خود میپردازد.
داستان بلند مدیر مدرسه(7331)حاصل رئالیسم انتقادی آل احمد به دنیای واقع است.