مکتب فرانکفورت و روانکاوی

"در سال بعد هورکهایمر که شخصا مدتی بود به روانکاوی علاقه‌مند شده بود، تصمیم گرفت که روانکاوی شود و برای این کار کارل لان‌داوئر را که شاگرد فروید بود به عنوان روانشناس خود انتخاب کرد. اگرچه فروم هرگز کاملا از تلاش برای تلفیق روانکاوی با مارکسیسم بازنایستاد اما تلاشهای واپسین او چندان متکی بر صور معینی از کار فروید نبود بلکه به طور فزاینده‌ای بر بصیرتهایی روانشناختی متکی بود که خود مارکس آنها را پیش‌بینی کرده بود. او استدلال کرد که دامنه این خصلتها به سبب شکاف میان ایدئولوژی (در معنای وسیع کلمه که شامل سنخهای شخصیت نیز می‌شود) و تغییرات اجتماعی ـ اقتصادی به قرن بیستم آن هم اغلب در محافل پتی‌بورژوایی و حتی در محافل پرولتاریایی خاص کشیده شده است. فروم مثل مقالات اولیه چاپ‌شده در Zeitschrift ، [ در این کتاب نیز ] کار خود را با متهم ساختن فروید به کوته‌بینی فرهنگی آغاز می‌کند: «از نظر فروید حوزه روابط انسانی شبیه به بازار است ــ و عبارت است از دادوستد ارضای نیازمندیهای بیولوژیک که در آن رابطه با فردی دیگر بدون آن‌که فی‌نفسه هدف باشد، ابزاری است برای رسیدن به هدف. تفسیر مارکوزه از اصل نیروانا در واقع چندان از حال و هوایی دور نیست که فروم سالها قبل در کتاب گریز از آزادی بیان کرده بود، زمانی که نوشته بود: «انگیزش برای زندگی و انگیزش برای ویرانگری عوامل مستقلی نیستند که به یکدیگر بی‌ربط باشند بلکه به شکلی باژگونه به یکدیگر وابسته‌اند."