چکیده:
پژوهش حاضر، با هدف تبیین جایگاه خرد و خردورزی در سیره امام حسین (ع) در جریان واقعه عاشورا با شیوه تحلیلی ـ توصیفی صورت گرفته است. در واقع با وجود آنکه واقعه عاشورا در قالب قیامی نظامی و حماسی در تاریخ مطرح است، رویکردی تربیتی است که بر مبنای خرد و اندیشه شکل گرفته است و اصل تعقل و اندیشه در عملکرد امام حسین به روشنی قابل مشاهده است. این جریان تربیتی که در راستای بیداری خرد و اندیشه امت اسلام شکل گرفته است، تربیت عقلانی متربیان (یاران امام و مخاطبان) نمود بارزی دارد.
خلاصه ماشینی:
معرفي قيام امام حسين7 در زيارت اربعين، به عنوان حرکتي در راستاي مبارزه با جهل و ناآگاهي و به عبارت ديگر، تربيت عقلاني امت اسلام، بيانگر جايگاه خرد و انديشه در حرکت عظيمي است که بعد حماسي و عاطفي آن، بيش از بعد عقلاني آن مورد توجه قرار گرفته است.
از اين رو، مقاله حاضر علاوه بر پرداختن به بحث خردورزي، به عنوان يکي از مهمترين مباني تربيتي واقعه عاشورا و تعقل و انديشه، به عنوان اصل نشأت گرفته از اين مبنا، به استنتاج شيوههاي تربيتي سيدالشهداء در راستاي تربيت عقلاني متربيان (ياران و ساير مخاطبان) امام پرداخته است.
بهرهگيري از شرايط زماني در راستاي تحقق اهداف (موقعيتشناسي) ترک کردن مکه در روز ترويه (نهم ذيالحجه)، آن هم زماني که همه زائران خانه خدا به سمت مکه در حرکت بودند؛ اقدام مدبرانه ديگري است که نشانگر اصل خردمحوري در جريان واقعه عاشورا است؛ زيرا اين اقدام امام حسين7 انبوه حاجيان خانه خدا را با اين Luthans پرسش رو به رو نمود که چه چيز فرزند رسول خدا را از اتمام حج بازداشته و وادار به ترک مکه در ايام حج نموده است؟ امام حسين7 در پاسخ سؤالکنندگان، علاوه بر افشاي نقشه ترور خود توسط عمّال يزيد، بر لزوم حفظ شعاير الهي تأکيد ميکند: «لَأَنْ أُقْتَلَ وَاللهِ بِمَكَانِ كَذَا أَحَبُّ إِلَيَّ مِنْ أَنْ أُسْتَحَلَّ بِمَكَّةَ؛ به خدا سوگند اينکه در چنين جايي دور از مکه کشته شوم، برايم محبوبتر است از اينکه ريختن خونم در مکه مباح شمرده شود» ( ابن سعد، 1415، ص61؛ مسعودي، بيتا، ص55).