چکیده:
جنبشها و قیامهای شیعی، در تاریخ تشیع برجستگی خاصی دارند و در هر برههای از زمان، به شکل ویژهای نمود پیدا کردهاند. لازم است با نگاه مستقلی آرمانها و اهداف این قیامها شناسایی و معرفی گردد. نکته حایز اهمیت اینکه اهداف مشترکی در تمام این قیامها به چشم میخورد؛ یعنی با اینکه بین بعضی از این قیامها فاصله زمانی زیادی وجود دارد، ولی آرمانهای اصلی این قیامها، مسائل مشترکی است. این آرمانها از سویی، آرمانهای مقدسی است؛ یعنی برخاسته از متن دین است و از سوی دیگر، منعکسکننده نیازهای جامعه است. این نوشتار با رویکرد تحلیلی و توصیفی بر آن است تا این آرمانها و اهداف را مورد تبیین و تحلیل قرار داده و نشان دهد که شیعیان با این جنبشها در پی به دست آوردن و پیاده کردن چه آرمانهای مقدسی بودهاند.
خلاصه ماشینی:
"بر هر محقق و متفکر امور اجتماعی شیعیان لازم است پاسخ این سؤال را بداند که چرا حرکتها و قیامهای شیعی کموبیش در طول تاریخ امویان و عباسیان وجود دارد و شیعیان هر زمان که فرصتی و یاوری پیدا کردهاند در برابر حاکمان اموی و عباسی دست به قیام زدهاند و مخالفتهای خود را به شکلی نشان دادهاند.
» 155 پس میتوان گفت: مهمترین علت امام حسین علیهالسلام در عدم بیعت با یزید، همین ترس از نابودی دین است، از اینرو، زمانی که مروان حکم از حضرت میخواهد که با یزید بیعت کند، حضرت میفرماید: «انا لله و انا الیه راجعون و علی الاسلام السلام اذ قد بلیت الامة براع مثل یزید»؛ 156 دیگر باید فاتحه اسلام و مسلمانان را خواند و با آن وداع گفت، آنگاه که جامعه و مردم دچار زمامدار و رهبری همانند یزید گردند.
هرچند مهمترین هدف توابین، خونخواهی امام حسین علیهالسلام است، ولی آنها نیز در شرایط نزدیک به زمان حضرت، میدیدند که همه مشکلات به خاطر دوری از کتاب و سنت است؛ از اینرو، در دعوت خود به این مسئله اهتمام نشان میدادند.
198 این ویژگی امام موجب جلب بیپناهان و از سوی دیگر، پرورش روحیه عدالتخواهانه میان شیعیان بود؛ از اینرو، در قیامهای شیعی یکی از اهداف ذکرشده همین مسئله بوده است.
ـ محمدبن جریر طبری، همان، ج 7، ص 181؛ عبدالرحمانبن علی ابنجوری، المنتظم فی تاریخ الامم والملوک، تحقیق محمد عبدالقادر عطا، ج 7، ص 211؛ علیبن ابیالکرم ابناثیر، همان، ج 5، ص 243."