چکیده:
از جمله مفاهیمی که در روابط اجتماعی نقش پر رنگی دارد هنجار تقابل است که «قانون حیاتی جامعه» و متغیری کلیدی در ایجاد روابط مطلوب اجتماعی معرفی شده است. هنجار تقابل، مهمترین عنصر ارتباط اجتماعی است که با ایجاد مشارکت و ثبات به افزایش استحکام ساختارهای اجتماعی منجر می شود. روانشناسان ، هنجار تقابل را در روانشناسی صنعتی و سازمانی مورد مطالعه قرار داده برای آن دو طبقه قائل هستند: تقابل مثبت و تقابل منفی. با جستجو در منابع اسلامی، پژوهشگران، مفهوم احسان را در برابر هنجار تقابل می گذارند . این اصطلاح با معانی گوناگون خود می تواند تقابل مثبت و منفی را پوشش دهد. احسان با تقویت پیوند های ارتباطی، علایق و وابستگیهای عاطفی را پر رنگتر میکند و اثر خود را در استقرار مودت، همگامی و وفاق اجتماعی به جا می گذارد. استفاده از این راهکار تربیتی در عملکرد موفق انبیا و اوصیا و اولیا به چشم می خورد. پس بسیار بجاست که مدیران در سازمانهای مختلف برای افزایش بهره وری و گسترش فرهنگ خدمت رسانی هرچه بیشتر از فرهنگ احسان، که ریشه ای دیرینه در پیشینه مذهبی و فرهنگی مملکت ما دارد، استفاده کنند
خلاصه ماشینی:
"بر پایه هنجار تقابل درکارکنانی که ازسوی مدیران موردحمایت واقع شده اند، حس مدیون شدن به وجود می آید؛ حسی که آنها را برای رفتارهای جبرانی بر می انگیزاند -Homans 2 -Levi-Strauss -Simmel 4 -Liden, Sparrowe & Wayne -Rousseau 6 -Uhl-Bien, Graen & Scandura -Shore 8 -Blau (بلاو، 1964،گلدنر، 1960)؛ به عبارت دیگر زمانی که اعضا از سوی مدیران خود حمایت اجتماعی ، صداقت و منافع آشکار و نهان دریافت می کنند ، خود را به جبران متعهد می دانند .
در این رابطه کارکنان سعی می کنند با نشان دادن عملکرد بهتر، تعهدات خود را به مدیر نشان دهند؛ به عبارت دیگر وجود سطح بالای حمایت سازمانی یا وجود تبادل مناسب بین کارمندان و مدیران در سازمان ، نوعی احساس دین و جبران کردن به صورت بروز نگرشها و رفتارهایی را به وجود می آورد که برای شریک مبادله منفعت داشته باشد.
درفرهنگ اسلامی - Dysfunctional 2- Baron & newman - Robinson & Bennett 4- Tepper مفهوم هنجار تقابل را می توان در واژه هایی نظیر «احسان و محسن» مشاهده کرد، این مفاهیم بویژه در ارتباطات اجتماعی مورد تأکید فراوان دین اسلام است .
پس بسیار بجاست همان گونه که برخی تلاش کرده اند با الگو سازی، مفهوم قرآنی احسان را در پژوهش علمی خود به کار ببرند و مدیران سازمانهای مختلف برای افزایش بهره وری و گسترش فرهنگ خدمت رسانی هرچه بیشتر از این فرهنگ استفاده کنند که در پیشینه مذهبی و فرهنگی ما ریشه ای دیرینه دارد."