چکیده:
نزد بسیاری از محققان تاریخ علم و حکمت، سهم و نقش متون علمی و فلسفی تمدن اسلامی در بیداری و پیشرفت علمی و صنعتی غرب پوشیده نیست. در فاصله قرون یازدهم تا سیزدهم میلادی، انبوهی از آثار و نوشته های علمی و فلسفی مسلمانان از زبان عربی به زبان لاتینی برگردانده شد و در این فرآیند حتی متون و منابع علمی و فلسفی یونانیان ـ بویژه ارسطوـ نیز از طریق مسلمانان به دنیای غرب شناسانده شد؛ بگونه یی که به اعتراف شماری از مورخان و اندیشمندان غربی، اگر این رویداد تاریخی ـ یعنی نهضت ترجمه عربی به لاتینی ـ اتفاق نمی افتاد، چه بسا دنیای غرب هیچگاه با سرمایه عظیم دانش یونانی آشنا نمیشد. از سوی دیگر در جریان نهضت مذکور، علاوه بر ترجمه آثار یونانی از عربی به لاتینی، بسیاری از شروح و تفاسیر دانشمندان مسلمان نیز به دنیای غرب راه یافت و از این طریق، دشواریها و پیچیدگیهای علمی آن آثار نیز با کوششهای متفکران مسلمان مرتفع گشت. جزئیات و دقایق این رویداد بزرگ علمی- فرهنگی هنوز هم کاملا روشن نیست و در این مقاله تنها به مهمترین فقرات آن اشاره خواهد شد.
خلاصه ماشینی:
"در فاصلۀ قرون یازدهم تا سیزدهم میلادی،انبوهی ازآثار و نوشتههای علمی و فلسفی مسلمانان از زبان عربی به زبانلاتینی برگردانده شد و در این فرایند حتی متون و منابع علمی وفلسفی یونانیان-بویژه ارسطو-نیز از طریق مسلمانان به دنیای غربشناسانده شد؛بگونهیی که به اعتراف شماری از مورخان و اندیشمندانغربی،اگر این رویداد تاریخی-یعنی نهضت ترجمه عربی به لاتینی-اتفاق نمیافتاد،چه بسا دنیای غرب هیچگاه با سرمایه عظیم دانشIB}(*)استاد فلسفه دانشگاه علامه طباطبایی؛ hkashtari@ihcs.
وجود کتابخانۀنسبتا غنی در صومعۀ کاتالونیایی3در ریپول4که شامل ترجمههایی از آثار علمیعربی بوده است و نیز گزارشهایی دربارۀ وجود نسخهیی خطی از قرن چهارمهجری/دهم میلادی در ریپول،حاوی ترجمۀ دو رساله در اسطرلاب از عربی بهلاتینی،سوابق ترجمه را قبل از دورۀ بزرگ ترجمه نشان میدهد.
29از اواخر قرن هفتم هجری/سیزدهم میلادی ببعد،جریان ترجمه از اسپانیا به دیگر مناطق اروپا همچون جنوبفرانسه منتقل شد و بدلیل مهاجرت یهودیان آل طبون/طیبون از گرانادا(غرناطه)بهجنوب فرانسه،ترجمه از عربی به عبری نیز رواج یافت.
برخی از ترجمههای او عبارتند از:هیئة العالم ابن هیثم که آن را با تصرفبسیار با عنوان السماء و العالم از عربی به اسپانیایی ترجمه کرد و یعقوب بن ماهرآن را به عبری و سپس ابراهیم بلمسی آن را از عبری به لاتینی برگرداند؛الاسراء والمعراج یا معراج محمد(ص)که آن را بدستور آلفونس دهم از عربی به اسپانیاییترجمه نمود و بواسطۀ آن مورد تشویق و تمجید وی قرار گرفت؛صحیفة الزرقالی کهترجمۀ کتاب الاسطرلاب زرقالی است.
36تئودور انطاکی فیلسوف دربارفردریک دوم که تلخیص ابن رشد را ترجمه کرد و ویلیام اهل لونا که احتمالا ازمترجمان دربار فردریک دوم بود نیز از مترجمان این دوره در ایتالیا بودند.
و تغربت او نقل الحضارة العربیة الی الغرب،ص 64،79،585؛دائرة المعارففلسفه راتلج،ذیل عنوان "Islamic Philosophy" ."