چکیده:
مقاله حاضر به بررسی برخی روایات تفسیری دو فرقه شیعه و اهل سنت درباره موضوع مهدویت پرداخته است. این روایات منحصر به آیاتی است که در منابع روایی هر دو فرقه، تفسیر یا تاویل آنها مربوط به مهدویت است. تعداد این آیات، هشت آیه است که به ترتیب سوره های قرآن بررسی شده اند. ابتدا روایات تفسیری فریقین در ذیل هشت آیه که مجموعا 44 روایت از شیعه و 65 روایت از اهل سنت می باشد که به صورت دسته بندی نقل شده ، سپس به بررسی مقارنه ای و تطبیقی این روایات از نظر محتوا و سند پرداخته شده است. لازم به ذکر است که به دلیل اختصار از ذکر متن عربی روایات و سند آنها خودداری شده است.
خلاصه ماشینی:
"»(فخرازی،1413 ق،ج 16،ص 40) دستۀ سوم-غلبه پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم)بر سایر ادیان دسته سوم از روایات تفسیری اهل سنت،روایتی است که مرجع ضمیر«لیظهره»را رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم)دانسته که در نتیجه،مفهوم آیه شریفه چنین خواهدشد:خدا کسی است که رسول خود را با هدایت و دین حق فرستاد تا وی را بر دشمنانش غالب گرداند؛هرچند مشرکان نخواهند و ناراحت شوند»(نک:طبری،ج 10،150؛سیوطی،1365 ق،ج 3،ص 231) بررسی تطبیقی روایات فریقین همانطور که از قول گنجی شافعی نقل شد؛بین روایاتی که تأویل این آیهرا در زمان نزول حضرت عیسی(علیه السلام)با آنهایی که تأویلش را در زمان قیام اماممهدی(علیه السلام)دانستهاند،هیچ تضاد و تنافی وجود ندارد؛زیرا حضرت عیسی(علیه السلام)همکار و یاور حضرت مهدی(علیه السلام)است.
به عنوان نمونه بخاری و مسلم هر یک به سند خود از رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم)روایتکردهاند که حضرت فرمود:«چگونه هستید هنگامی که پسر مریم در بین شمافرودآید،درحالی که امام شما از میان خودتان باشد؟»(بخاری،ج 4،ص 143؛مسلم،ج 1،ص 94)همچنین در سایر کتب صحاح و مسانید اهل سنت روایاتفراوانی یافت میشود که تصریح دارند منظور از امام مسلمانان حضرت مهدی(علیه السلام)است;از جمله روایتی است که ابن أبی شبیه نقل کرده است:«مهدی(علیه السلام)از میاناین امت است و او همان کسی است که بر عیسی بن مریم(علیه السلام)امامت میکند.
با این بیان و ملاحظه هشت روایت تفسیری که از منابع روایی فریقین درذیل آیه مذکور نقل شد-که در آنها هشت معنای مختلف از«حم عسق»مطرح&%00627EPMG006G% شده بود-روشن میشود که ازاین روایات نمیتوان به معنای واقعی دست یافت؛اما در عینحال آنچه مشهور است،این است که از بین این هشت روایت،چهارروایت-دو روایت از شیعه و دو روایت از اهل سنت-به نحوی مربوط بهامام مهدی(علیه السلام)میشود که اینک به بررسی بیشتر این چهار روایت میپردازیم."