چکیده:
نظر به پیوند ناگسستنی اهل بیت با قرآن و نقش ایشان برای دستیابی به فهم معارف قرآنی، شناخت گفتارهای قرآنی ائمه از اهمیت به سزایی برخوردار است. از امام موسی کاظم 275 روایت قرآنی به ما رسیده است. این پژوهش به گونه شناسی این روایات می پردازد. گفتارهای قرآنی امام کاظم قابل تقسیم به انواعی است: 1. روایات تفسیری 2. روایات تاویلی 3. روایات تطبیقی 4. روایات استشهادی 5. روایات مربوط به علوم قرآنی. بیشترین روایات قرانی امام با 112 عدد، روایات تفسیری است که به بیان معنای ظاهری آیات می پردازد. عصر امام کاظم هم زمان با حضور مذاهب فقهی و کلامی متعدداست؛ از این رو، استشهاد به نص و مضامین آیات قرآن، بخش عظیمی از گفتارهای قرآنی امام با81 مورد است. روایات تاویلی با 39 عدد به بیان معنای باطنی و روایات تطبیقی با 26 عدد به بیان مصادیق اختصاص دارد. کوچک ترین بخش گفتارهای قرآنی امام، روایات علوم قرآنی است که هفده روایت است.
خلاصه ماشینی:
"اهل بیت علیهم السلام مانند رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم عهدهدار تبیین آیات الهی،و اصیلترین مرجع برای دستیابی به فهم معارف قرآنیاند؛ازاینرو،روایات ایشان از منابع مهم علم تفسیر به شمار میرود.
در برخی روایات،آیه یا بخشی از آن ذکر نشده است،اما صاحبا تفاسیر روایی،این روایات را ذیل آیات ذکر کردهاند،زیرا توضیحات امام علیه السلام مبین آیه است؛برای نمونه،در روایتی از امام کاظم علیه السلام آمده است که فرمودند:«در 25 ذی القعهده خانۀ کعبه بنا نهاده شد،و آن اولین رحمت خداست که در روی زمین قرار داده شد،و خداوند آن را پناهگاه و محل امنی برای مردم قرار داد،پس هرکس این روز را روزه بدارد،خداوند روزۀ شصت ماه را برای او مینویسد.
گونههای گفتارهای قرآنی امام کاظم علیه السلام انواع احادیث تفسیری اهل بیت علیهم السلام در کتب و تفاسیر روایی در کنار هم و بدون تفکیک ذکر شده است،اما این روایات به گونههایی قابل تقسیم است.
روایات تفسیری با 112 عدد،بخش اعظم گفتارهای قرآنی امام موسی کاظم علیه السلام را تشکیل میدهد،و خود قابل تقسیم به انواعی است که در ذیل بهطور مختصر به آن پرداخته میشود.
روایات استشهادی در معنای استشهادی گفتهاند مثال و شاهد آوردن برای اثبات مقصودی،استدلال و احتجاج کردن(دهخدا،بیتا،ج 6،ص 2159)گواهی خواستن و به گواهی خواندن (جوهری،1407 ق،ج 2،ص 496)منظور ما از استشهادات آن دسته از روایاتی است که امام علیه السلام آیه یا مفهوم آیه را برای شاهد و گواه بر دیدگاه خود ذکر کردهاند."