چکیده:
فهرست نجاشی و فهرست شیخ طوسی از گنجینه های گران بهایی است که اطلاعات ذی قیمتی از اصول و مصنفات شیعه و مکتوبات حدیثی آن ها در اختیار ما قرار می دهد. روش رایج و متداول در میان محدثان در نقل از این گونه متون، تنها اتصال اسناد خود به سلسله روایت این آثار است. بدان جهت نجاشی و شیخ طوسی، طرق و اسناد خود را به کتب و آثار راویان نقل نمودند. آشنایی با این طرق و اسناد، فواید علمی متعددی را در پی دارد، در این میان آشنایی با طرق شیخ طوسی در الفهرست از اهمیت بیشتری برخوردار است؛ زیرا شیخ طوسی برخلاف نجاشی دارای دو اثر حدیثی ماندگار و مهم؛ یعنی، تهذیب الاحکام و الاستبصار فیما اختلف من الاخبار است.
شیخ طوسی در این دو کتاب حدیثی، جهت اختصار به حذف اوایل سند پرداخته و واسطه ها را تحت ضابطه ی خاصی در مشیخه ذکر نموده است که در اصطلاح از آن به طریق تعبیر می شود. در مشیخه با دو مشکل مواجه هستیم، یکی ضعف طریق در بعض موارد و دیگری عدم ذکر طریق در بعض راویان و این هر دو موجب ضعف سندی حدیث می شود، برای برون رفت از این مشکل و راه علاج آن، با استفاده از اسناد و طرق شیخ در الفهرست ـ با ضوابطی ـ می توانیم به تصحیح آن دسته از روایات تهذیب و استبصار که دارای اسناد ضعیف هستند و یا طریقی برای آن ها در مشیخه ذکر نشده است، بپردازیم. این مقاله درصدد تبیین این مساله است که چگونه می توانیم با استفاده از طریق شیخ در الفهرست به تصحیح اسناد و طرق روایات تهذیب و استبصار بپردازیم.
Fihrist of Najjashi and Fihrist of Shaykh Tusi are the precious treasuries which provide us with valuable information about Shiite hadith collections and asls. The current method used by hadith scholars while transmitting hadiths from these books is to join their sanads to the chain of authorities of the related hadiths in these books. That is way Najjashi and Shaykh Tusi have cited their tariqs and sanads (chain of transmitters) up to books and works of hadith transmitters. Knowing these tariqs and sanads will yield many scientific benefits. Among them، the Fihrist of Shaykh Tusi is of more importance because Shaykh Tusi contrary to Najjashi has authored two important hadith books: Tahdhib al-Ahkam and Al- Istibsar fima Khtalafa min al-Akhbar. To make the long sanads (chain of transmitters) short، Shaykh Tusi has cut the first common part of sand and pasted at the end of the book in Mashikha section which called tariq. Here we face with two problems: weakness of tariq (insome cases) and lack of tariq regarding some hadith reporters. To solve these problems، the author of the present paper suggests the utilization of Shaykh's tariq in his book Al-Fihrist.
خلاصه ماشینی:
»2 الآن که از نوشتن کتاب فارغ شدم و آن را به پایان رساندم،طرق و اسانید خود را به اصولو مصنفات اصحاب که روایات را از آنها نقل کردم،ذکر مینمایم و تنها بخشی از اسناد وطرق به این مصنفات و اصول را آوردم و تفصیل آنکه شرح طولانی میطلبد،در فهرستهایشیوخ و اساتید ذکر شده است،علاقهمندان میتوانند تفصیل اسناد را در آنجا بیابند؛بنابراین،کتاب فهرست و مشیخه هر دو مشتمل بر طرق شیخ طوسی به صاحبان اصول و کتب هستند،با این تفاوت که تنها برخی از طرق خود را در مشیخهی تهذیب و استبصار معرفی کرده وتفصیل آن را به کتاب الفهرست ارجاع داده است.
&%00203OHHG002G% این راوی در تهذیب و استبصار نقل نموده است و در مشیخه،دربارهی طریق خود به وینوشته است: «و ما ذکرته عن ابن ابی عمیر فقد رویته بهذا الاسناد عن ابی القاسم بن قولویه عنابی القاسم جعفر بن محمد العلوی الموسوی عن عبد الله بن احمد بن نهیک عن ابنابی عمیر.
نتیجه:شیخ طوسی به همهی کتب و روایات محمد بن علی بن محبوب دسترسی داشته وروایات فراوانی از وی در کتاب تهذیب و استبصار نقل نموده است و طریق خود را در مشیخهو فهرست بیان کرده که با بررسیهای انجام شده مشخص گردید که طریق شیخ به محمد بنعلی بن محبوب در مشیخه ضعیف است؛ولی در الفهرست پنج طریق دارد که سه طریق آنضعیف و دو طریق دیگر صحیح میباشد.
2. در مواردی شیخ طوسی،احادیثی را از صاحب اصل و صاحب کتاب نقل کرده و اوایلاسناد را جهت اختصار حذف نموده است؛و لکن در مشیخه،طریق خود را به آن راویان ذکرنکرده است،در نتیجه حدیث از جهت سند مرسل و ضعیف میباشد؛ولی با مراجعه بهالفهرست میتوانیم در جریان طریق شیخ قرار بگیریم و به تصحیح اسناد این دسته از روایاتبپردازیم و واسطههای در نقل را شناسایی و آنها را از ارسال خارج کنیم.