چکیده:
انقلاب اسلامی به عنوان پدیدهای مهم در تاریخ معاصر، تاثیر زیادی بر ذهن و زبان شاعران در خصوص هدف و رسالت ادبیات داشته است. تحولات سال های آغازین انقلاب، شعر فارسی را به طور خیره کنندهای به سوی تعهد هنری و پرهیز از اندیشه هنر برای هنر پیش برد؛ به طوری که شعر محتوا مدار و متعهد، گفتمان غالب در دهه اول بود. اما در دهه دوم، به دلایلی مختلف شرایط تغییر کرد. هدف از این پژوهش، بررسی جامعه شناختی این عوامل و نشان دادن شاخصه های این تغییر در دهه دوم پس از انقلاب است. پایان یافتن جنگ تحمیلی، رحلت امام خمینی(ره)، تغییر در سیاست های داخلی و خارجی دولت پس از جنگ، تحول در جریان روشنفکری دینی و تغییر در ساختار جمعیتی ایران از جمله عواملی هستند که شعر فارسی را از محتوا مداری به سمت فرم گرایی پیش برد و آن را در قالب گرایش هایی نظیر شعر حرکت (پست مدرن)، شعر گفتار، شعر رمانتیک و... عرضه کرد. ضمن اینکه در شعر متعهد نیز در دهه دوم، تغییرات محسوسی ایجاد شد و احساس تعهد اجتماعی پررنگ تر شد.
خلاصه ماشینی:
"در اوایل دهۀ شصت هجری شمسی،گفتمان مذکور بهعنوان تنها صدای باقی مانده،اجازۀ خودنمایی را از دیگر نگرشهای سیاسی بهطور کامل گرفت و جامعۀ ادبی آن مقطع نیز هم راستا با نظام اجتماعی ایران،در جهت تعهد هنری نسبت به گفتمان ایدئولوژیک و مکتبی پیش رفت و این شرایط تقریبا تا پایان دهۀ اول پس از انقلاب،بدون تغییری محسوس ادامه داشت(بیات،1387:113).
صرفنظر از تمامی جنبههای مثبت و منفی جریان شعری پست مدرن و ساختشکن در دهۀ دوم انقلاب،آنچه بیش از همه حائز اهمیت است تلاش این جریان فکری برای رها کردن شعر از تسلط گفتمان ایدئولوژی محور،محتوامدار و مطلقاندیش و جلب کردن توجه مخاطبین خاص به ذات و ماهیت درونی و فطری هنر و از جمله ادبیات است: کلمات تارند/معنی تاتار/اما من از پیپود بودن یا نبودن نبودهام/هر چه به ذهن تو آمد شعر است/هر چه به زبان من اما وحی غریب!/شاید اشارهیی، آوازی،حرفی ساده/یا سکوتی سرشار/چه میدانم!/میان رفتن و دریافتن فاصلهیی نیست...
نتیجهگیری شعر فارسی که به واسطۀ ظهور پدیدۀ انقلاب اسلامی بهطور چشمگیری به محتوامداری گرایش یافته بود و در خدمت ارزشهای حاکم بر گفتمان ایدئولوژیک و مکتبی بود،در دهۀ دوم و با ایجاد تحول اساسی در ساخت اجتماعی و سیاسی ایران با تغییرات گستردهای مواجه شد.
وقتی در مقاله از عدم تعهد برخی شاعران دهۀ دوم سخن میرود؛منظور،عدم تعهد ایدئولوژیک از سوی شاعران فرمگرا در این دهه و توجه نکردن آنها به ساختار شعر محتوامدار رایج در دهۀ اول پس از انقلاب است و نباید فراموش کرد که شاعران فرمگرایی نیز به خط فکری خود پایبند و متعهد بودهاند."