چکیده:
سخن از معرفت در ساحت فلسفه به دو صورت کلی هستی شناسی و معرفت شناسی انجام می گیرد. این نوشتار که ادعا دارد به معرفت پژوهی در آثار حضرت امام (ره) پرداخته است در مقام تفکیک این دو ساحت نیست، بلکه بالاجمال به تبیین کلیاتی در عرصه معرفت و تاثیر آن بر فلسفه تربیتی امام می پردازد. مسائلی از قبیل چیستی معرفت و تعریف آن، اقسام معرفت، شرایط حصول معرفت نافع، سامان بخش چارچوب کلی این مقاله است. تقسیم های مختلفی که برای علم انجام می گیرد از حصولی و حضوری، نظری و عملی و نیز تقسیمی منطبق بر ساحت های وجودی انسان، ادامه بخش این نوشتار است. تبیین شرایط سودمندی علم که از آن جمله است ضرورت ملازمت علم با تواضع و تهذیب نفس، درونی شدن علوم و معارف و حسن فاعلی از دیگر مباحثی است که مورد اشارت قرار می گیرد و در نهایت فلسفه تربیتی ماخوذ از این مباحث معرفی می شود
خلاصه ماشینی:
تبيـين شـرايط سـودمندي علم که از آن جمله است ضرورت ملازمت علم با تواضـع و تهـذيب نفـس ، درونـي شدن علوم و معارف و حسن فاعلي از ديگر مبـاحثي اسـت کـه مـورد اشـارت قـرار مي گيرد و در نهايت فلسفة تربيتي مأخوذ از اين مباحث معرفي مي شود.
در تمامي اين علوم امري غيـر از خـود معرفـت ، متعلـق شـناخت قـرار مـي گيـرد و از ايـن رو دانش هايي درجه اول ناميده مي شـوند، ولـي علـوم ديگـري نيـز وجـود دارنـد کـه خـود، معرفت را ارزيابي و کنکاش مي کنندکه از آن جمله فلسفة علم ، منطق و معرفـت شناسـي است .
از نظر ايشان علومي که تقويت عـالم روحانيت و عقل مجرد را نمايد علم به مبدأ وجود و حقيقـت و مراتـب آن و نيـز علـم بـه معاد و رجوع موجودات به عالم غيب است و همان است که در حـديث پيـامبر بـا عنـوان «آيه محکمه » معرفي مي شود.
عبارت ايشان چنين است : اينکه نزد علما مشهور است يک قسم از علوم ، خودش في نفـسه منظـور اسـت و در مقابل علوم عمليه قرار دارد در نظر قاصـر درسـت نيـست بلکـه جميـع علـوم معتبـره سمت مقدميت دارد منتها هر يک براي چيزي و بـه طـوري مقدمـه اسـت مـثلا علـم توحيد و توحيد علمي مقدمه براي حصول توحيد قلبي که همان توحيد عملي اسـت مي باشد (امام خميني ، شرح حديث جنود عقل و جهل ، ص ۹).
٢. علم و اقسام آن (علوم حصولي ): اين مبنـا در ايـن سـطح قابـل توجـه اسـت کـه تعلـيم و تربيت بايد وجهة همت خـود را در بازشناسـي روش شناسـايي هـاي مختلـف علـوم (بـا توجـه بـه کثـرت علـوم ) قـرار دهـد.