تقاضای پول در اقتصاد اسلامی

اقتصاددانان مسلمان درباره تقاضای پول در اقتصاد اسلامی با یک‌دیگر اختلاف نظر دارند. منشأ این اختلاف، کارکرد پول به صورت ذخیره ارزش به مفهوم کینزی آن است. در این مقاله، ابتدا نظریات اقتصاددانان مسلمان درباره کارکرد ذخیره ارزش پول بررسی و نقد شده و با توجه به جواز کنز پول به مفهوم اقتصادی آن و جواز بورس‌بازی در چارچوب احکام شریعت به این نتیجه رسیدیم که نگهداری پول به انگیزه بورس‌بازی در چارچوب شریعت جایز است؛ پس می‌توان گفت: در اقتصاد اسلامی، تقاضای پول به انگیزه بورس‌بازی وجود دارد. پس از آن بر نظریه‌های تقاضای پول در اقتصاد اسلامی که به وسیله اقتصاددانان مسلمان ارائه شده، مروری اجمالی کرده و سرانجام، مورد نظر خود را ابتدا از دیدگاه خرد و سپس از دیدگاه کلان ارائه کرده‌ایم.

"ب. گروهی از اقتصاددانان مسلمان نیز با این پیش فرض که بهره، همان ربای محرم است و در اقتصاد اسلامی بازار اوراق قرضه وجود ندارد، ولی کنز پول (به مفهوم اقتصادی آن) یا بورس بازی (14) در بازار اوراق سهام و مشارکت و دارایی‌های حقیقی جایز است، تقاضای پول را بررسی، و توابع آن را استخراج کرده‌اند؛ برای مثال، فهیم خان معتقد است: تقاضای پول به انگیزه سفته بازی در اقتصاد اسلامی تا حدی اجتناب‌ناپذیر است؛ زیرا برای نگهداری پول در دوره‌ای که بازده‌های انتظاری پایین است، به منظور توانایی بر سرمایه گذاری در دوره‌ای که بازده‌های انتظاری بالا است، انگیزه‌ای طبیعی وجود دارد که نمی‌توان آن را با قانون گذاری و به گونه‌ای رسمی کنترل کرد. وی با فرض این که فقط دو نوع دارایی در اقتصاد وجود دارد و با استفاده از روش تراز سبد دارایی، تابع تقاضای پول به انگیزه کسب در آمد را به صورت ذیل ارائه می‌نماید: (13) که در آن pe0 نرخ سود انتظاری ناشی از سرمایه گذاری وr سهم سود صاحب سهام می‌باشد بنابراین تقاضای‌پول چنین است: (19) (14) تقاضای مانده‌های حقیقی پول (نظریه برگزیده) چنان که پیش از این گذشت، در اسلام، بورس بازی در چارچوب قوانین شرع تا وقتی مخالف مصالح عمومی نباشد، جایز است. همچنین کنز پول، به مفهوم اقتصادی آن، یعنی خارج کردن پول از جریان گردش تا هنگامی که به تجمع ثروت بیش از حد مجاز نینجامد، محذور شرعی ندارد؛ بنابراین ما نیز همچون گروه دوم از اقتصاددانان معتقدیم که در اقتصاد اسلامی، تقاضای پول به انگیزه بورس بازی وجود دارد و به همین دلیل، تعادل در بازار دارایی باید مستقل از تعادل در بازار کالا و خدمات بررسی شود؛ از این رو، برای نشان دادن تعادل همزمان بازار کالا و خدمات و بازار دارایی و استخراج تقاضای کل، از الگوی IS-LM می‌توان استفاده کرد."