چکیده:
مبحث تولید و انتشار و آشکارسازی و فهم صوت از پدیده های مهم و کمابیش پیچیده طبیعی به شمار می رود؛ به همین علت، کمتر دانشمندی در تمدن های باستانی و میانه به آن پرداخته است. کتاب قراضه طبیعیات منسوب به ابوعلی سینا در فرازهایی، به سبک پرسش و پاسخ، این مهم را مورد بحث قرار داده است. با بررسی سابقه صوت در آرا و نظریات دانشمندان پیشین و بازنویسی متن نظریات ابن سینا درباره پدیده صوت، نکات علمی مندرج در نظریه ابن سینا با زبان علمی روز و مبتنی بر قواعد و مبانی فیزیک معاصر تشریح می شود. ابوعلی سینا کاملا بر پاره ای از اصول انتشار موج صوتی آگاهی داشته است و با توجه به مثال هایی که ارائه می کند، مشخص می شود که از طبیعت موجی صوت و نحوه انتشار آن در اجسام جامد و مایع و گاز نیز آگاهی داشته است.
خلاصه ماشینی:
"o} صوت برخورد جسمی با جسم دیگر است تا آنکه ذرات(کالبد،ذات)جسم دوم متحرک شود و مادامی که این ذرات متحرک باشند،صوت از آن پدید میآید و صدا ایجاد میشود و چون ساکن گردد،صوت نیز قطع میشود.
تعریف و توصیف ابن سینا از امواج صوتی در این بخش مهمترین نکاتی که مؤلف قراضه طبیعیات در خصوص پدیده انتشار صوت مطرح میکند،توضیح داده میشود.
شکل 3،نیزه آهنی و ظرف رویین مرتعش ابن سینا را نشان میدهد که هوای اطرافشان از حرکت ارتعاشی آنها متأثر شده است و موجب تراکم و انبساط لایههای هوا و انتقال آن به لایههای مجاور میشود.
تضعیف موج ابن سینا میگوید چون صدایی در فضای باز،مثلا صحرا ایجاد شود،حرکتی در لایههای هوا به وجود میآید؛حرکتی موجی که به صورت کروی از منبع ایجاد صوت به صورت منبسط شونده دور میشود.
نتیجهگیری مهمترین نکاتی را که مؤلف کتاب قراضه طبیعیات در خصوص پدیده صوت بیان کرده است،با توجه به توضیحات مندرج در این مقاله،میتوان به صورت زیر جمعبندی کرد: {o(1)- scitsuocA o} {o(2)- evrN yrotiduA o} &%04714NTMG047G% 1-منشاء ایجاد صوت ناشی از برخورد جسمی بر جسم دیگر است.
به عنوان مثال چنانچه ضربهای به ظرف رویین یا نیزه فلزی ابن سینا وارد شود،ایندو به ارتعاش درمیآیند که خود موجب حرکت ارتعاشی لایههای هوا میشود و صوت پدید میآید.
در این مقاله با توضیح فشرده علمی نظریه ابن سینا،نشان داده شد که مؤلف کتاب قراضه طبیعیات در بیش از هزار سال پیش،آگاهی ژرفی از پدیدههای ایجاد و انتشار و جذب و شنیدن صوت داشته است."