چکیده:
درباره شهر نیشابور که زمانی یکی از مراکز مهم علمی و جمعیتی اهل سنت بود و در حال حاضر هیچ اثری از تسنن در آن نیست، این پرسش مطرح است که چه عواملی تشیع را در این ناحیه گسترش داده است؟ در پاسخ به این پرسش، می توان گفت: بی تردید عوامل متعددی در این زمینه نقش داشته اند. آنچه در این مقاله مورد بررسی قرار گرفته، نقش «علویان» در گسترش تشیع در نیشابور است. در این زمینه گفتنی است با توجه به جایگاه ممتاز علویان در فرهنگ و معارف اسلامی و به تبع آن برخورداری ایشان از محبوبیت و نفوذ اجتماعی از سویی و حضور نسبتا پر حجم شان در ناحیه نیشابور و پایبندی ایشان به مذهب تشیع و ترویج آن، علویان نقش چشمگیری در گسترش تشیع در این منطقه داشته اند.
خلاصه ماشینی:
"دیگر فرزند احمد زباره،ابو الحسن/ابو الحسین محمد بن احمد زباره با خاندان طاهریان خراسان پیوند سببی برقرار کرد و همسرش، طاهره بنت محمد بن حسین بن طاهر بن عبد الله بن طاهر ذو الیمینین بود(حسینی نجفی،1427 ق،ص /145مروزی،1409 ق،ص /81ابن عنبه،1417 ق،ص 318)ظاهرا در این زمان طاهریان حاکم خراسان نبودند،ولی خاندان طاهر همچنان مقیم نیشابور بودند؛ ضمن اینکه ریاست شرطۀ بغداد و فرماندای این شهر سالها پس از سقوطٰ حکومت طاهریان خراسان،همچنان در دست خاندان طاهر بود(بیات،1370 ش، ص 259).
او ترجمه و شرح حال دهها تن از علویان محدث و فقیه و متکلم و نقیب را ذکر کرده است(فارسی،1384 ش،صص 9، 12،18،25،33،39،43،44)که از برخی از ایشان،مانند ابو الحسن علی بن داعی علوی حسنی(فارسی،1384 ش،ص 39)،معاصر حاکم نیشابوری(ابن بیع)،بهطور مکرر و با عنوان«استاد حدیث جمع زیادی از علما و محدثان نیشابور»(فارسی،1362 ش، صص 53،57،60،70)و از اصحاب او،در ردیف اصحاب حاکم نیشابوری و ابی عبد الرحمن سلمی صوفی(همان،57)و از برخی از ایشان مانند ابو الحسن ابو المعالی محمد بن محمد زید العلوی الحسینی،با عنوان«السید الامام»(همان،ص 62)یاد (1).
از جمله میتوان به ابو علی محمد بن احمد زباره بن محمد بن عبد الله بن حسن بن علی بن الحسین بن علی بن ابی طالب علیهم السلام،موصوف به زاهد عالم،مقیم نیشابور و از مشایخ شیخ صدوق(ره)اشاره کرد که از علمای امامیه در قرن چهارم بوده است(منزوی(آقا بزرگ طهرانی)،1971 م،ج 1،ص /237ابن عنبه،1417 ق،ص 318)."