چکیده:
در سال 23، هجری، خلیفه دوم، عمربن خطّاب، به دست غلامی ایرانی الاصل معروف به «ابولولو» به قتل رسید. جزئیات این حادثه بر اثر گذشت زمان و به انگیزه های گوناگون دچار تغییرات فراوانی شده است. به همین جهت میان مورخان دربارهی انگیزه قتل، مذهب قاتل، زادگاه، سرانجام و محل دفن وی اختلاف نظرهایی به چشم می خورد. بر اساس این تحقیق ابولولو اهل نهاوند بوده، مسلمان بودنش محرز نیست. انگیزهی وی از قتل خلیفه نیز عداوت شخصی وی با خلیفه عمر بوده است. آنچه در مورد رابطهی وی با حضرت علی (ع) و فرستادنش به کاشان و دیگر وقایع که در برخی کتب غیر معتبره و دست چندم نقل شده، افسانهای بیش نیست. ابولولو پس از قتل خلیفه در 26 ذیالحجه سال 23 هجری، در مدینه به قتل رسید. مقبره موجود در کاشان نیز هیچ ربطی به وی ندارد و به احتمال زیاد مقبرهی یکی از صوفیان قرن هفتم می باشد.
خلاصه ماشینی:
"{CP18CP} با اینکه طبری با قید«این روایت صحتی ندارد»این گزارش را ناصحیح خوانده و نیز عقل و تاریخ بر افسانه بودنش گواهی میدهد،درعینحال در زمانهای بعد این ادعا مسلم تلقی شده و در کتابهای مختلف به شکلهای گوناگون آمده است!ضمن اینکه اگر نویسنده کامل بهائی نیز بر باطل بودن این داستان تصریح نمیکرد،بهخوبی روشن بود که وقتی هرمزان بهدلیل احتمالی ضعیف به همدستی با ابو لؤلؤ متهم شده و به قتل میرسد،چگونه ممکن است امیر مؤمنان ابو لؤلؤ را پناه داده باشد و کسانی مثل عبید الله بن عمر که سخت درصدد انتقامجویی بودهاند به آن حضرت اعتراضی نکرده باشند؟!علاوه بر این،چگونه تصور میشود که شخصی خلیفۀ خشن و مقتدری را در میان جمعیت فراوانی به قتل برساند و بهراحتی بتواند از چنگ مردم بگریزد؟!در ادامه به تبیین چگونگی شکلگیری این روایت مجعول-که گویا در میان مردم شایع بوده-میپردازیم.
دلیل سوم،استدلال مؤلف ریاض العلماء عالم بزرگوار و تذکرهنویس گرانقدر قرن دوازدهم،مرحوم میرزا عبد الله افندی اصفهانی در کتاب ریاض العلماء ذیل دو نام ابو لؤلؤ و فیروز به شرح حال قاتل خلیفه پرداخته و در بخشی از آن آورده است:«بدان که فیروز که موفق به قتل عمر شد از بزرگان مسلمین و مجاهدین،بلکه از پیروان مخلص امیر المؤمنین است»،و دلیل آن را اینگونه ذکر کرده است:«ابن عبد البر و ذهبی گفتهاند ذکوان برادر ابو لؤلؤ است»و در جای دیگر ادامه داده است: ذکوان از اصحاب امیر المؤمنین است و فرزندش عبد الله بن ذکوان از علمای مدینه و از بزرگان شیعه و از زبدۀ یاران امام چهارم علیه السلام است و گروهی از شیعه و اهل سنت او را مدح کردهاند،مانند ابن عبد البر و ذهبی،و معلوم است که وقتی برادر و فرزند برادر ابو لؤلؤ از خواص امیر المؤمنین باشند روشنترین دلیل است بر اینکه او هم شیعه خواهد بود."