چکیده:
سهروردی و برگسون در زمره فیلسوفانی هستند که به عرفان و شهود اهمیت وافری داده اند. در این پژوهش سعی شده است با بررسی مبانی فلسفی این دو فیلسوف بزرگ، دلالت های تربیتی آنها استخراج گردد. بررسی مبانی هستی شناختی، انسان شناختی، ارزش شناختی و معرفت شناسی برگسون و سهروردی نشان می دهد که مفاهیم اساسی در فلسفه برگسون زمان، تکامل، شهود و تغییر می باشند. اما در فلسفه سهروردی، نور از جایگاه ویژه ای برخوردار است. هر دو بر اراده فردی و شهود تاکید می ورزند. همچنین دیدگاه برگسون و سهروردی نسبت به انسان و خداوند متفاوت است. در این موضوع، سهروردی، بحث قوای گوناگون را مطرح می سازد و برگسون به رابطه مغز و ذهن اشاره می کند. خدای برگسون، پیوسته در حال تغییر و تکامل است و خدای سهروردی متعالی و منزه از هر گونه تغییر است. در بحث معرفت شناختی، هر دو علی رغم تاکید فراوانی که بر شهود دارند، تفکر و تعقل را برای شناخت لازم می دانند. در بحث دلالت های تربیتی چنین استنباط شده است که هدف غایی تربیت، از نظر سهروردی رسیدن به کمال مطلق و از دیدگاه برگسون پرورش انسانی، عقلانی ‐ شهودی است. اصول تربیتی حاصل از آرای برگسون شامل: اصل تغییر، اصل تکامل، اصل آزادی و اصل تدریج است. اصول تربیتی حاصل از اندیشه های شیخ اشراق غفلت گریزی، کرامت نفس، صبر و خودشناسی است. از میان روش های تربیتی برگرفته از آرای سهروردی و برگسون، می توان به اهمیت عرفان، شهود، تفکر و تعقل، که هر دو بر آن تاکید داشته اند، اشاره کرد.
خلاصه ماشینی:
در بحث دلالتهاي تربيتي چنين استنباط شده است كه هدف غايي تربيت، از نظر سهروردي رسيدن به كمال مطلق و از ديدگاه برگسون پرورشِ انساني، عقلاني ‐ شهودي است.
از ميان انديشمندان اين عرصه، شيخ اشراق و برگسون رابطة بين شهود و عقل را مدّ نظر قرار داده و اهميت هر يك را در جايگاه خود بيان ميكنند.
مباني هستيشناختي در رسالة قصه غربهٔ الغربيه، سهروردي به دنبال كشف اسرارِ سه رسالة ابنسينا است (شهرزوري، 1344، ترجمه فروزانفر) و جهان را چون غاري ميداند كه از طريق آن سالك بايد به دنبال حقيقت سفر كند، سفري كه آغازش از دنياي ماده و تاريكي است، كه سالك گرفتار آن شده است و انجامش، شرق انوار است كه وطن اوليه بوده است و نشان آن، نوربخشي و درك روحاني است.
او خود آشكارا مطرح ميكند كه: «شهود مورد نظر من اعتراضي است در برابر عرفان، به اين علت كه سعي دارد پل بين متافيزيك و دانش كه از زمان كانت شكسته شده است را از نو بسازد».
در اين بخش، با توجه به آنچه در بررسي مباني فلسفي شيخ اشراق، مورد بحث قرار گرفت، به دلالتهاي تربيتي حاصل از آن اشاره ميشود.
4. دلالتهاي تربيتي با نظر بر مباني فلسفي برگسون هدف غايي: پرورش انساني عقلاني ‐ شهودي: با استناد به آراي برگسون كه مورد بحث قرار گرفت، هدف غايي از ديدگاه برگسون، اين است كه انسان قادر باشد هم از نيروي تعقل خود بهرهمند شود و هم با اتكا به قوه شهود خود، به درك پارهاي از حقايق نائل شود و درنتيجه در مسير تكامل خود به سمت كمال پيش رود.