چکیده:
هنرها از آنجا که خاستگاه مشترک انسانی دارند، ذاتا یکسان و تنها در صورت متفاوتاند؛ بنابراین، میتوان چگونگی رسیدن به شیوههای بیانی در یک رسانه هنری را با اندکی تغییر ظاهری برای رسانهای دیگر مورد استفاده قرار داد. در این مقاله، ضمن معرفی جناس بهعنوان یکی از شیوههای بلاغی زبان، معادلهای بصری آن در دنیای تصویر و بهویژه در انیمیشن جستوجو شده است. جناس، همنشینی دو کلمه است که در شکل یا تلفظ همسان و در معنا متفاوت باشند. از جناس معمولا در نظم و نثر بهعنوان یک آرایه ادبی برای زیبایی و گاه طنزآمیز کردن کلام استفاده میشود. اما با توجه به نظریات مدرنی که در باب جناس بهویژه از دیدگاه نشانهشناسی مطرح شده است، تعاریف سنتی جناس -که آن را به کلمات محدود میکرد- جایگاهی ندارد. از این دیدگاه، جناس را دو نشانه متشابهی میدانند که بر دو دال متفاوت دلالت کند. بنابراین، دو نشانه تصویری متجانس که دو مفهوم متفاوت را نشان میدهند نیز میتوانند گونهای جناس بصری قلمداد شوند؛ مانند تصویر چهره انسان و ماه که هر دو گرد هستند. با جابهجایی تصویر و کلمه، میتوان برای انواع جناسهای لفظی، که پیشتر تعریف شدهاند، معادلهای تصویری قابل بحثی در انیمیشن عرضه کرد که خوانش آن همانند زبان وابسته به زمان است. این مقاله بر آن است با مقایسه تطبیقی جناس در ادبیات و تصویر متحرک، تحلیل روشمندتری از بازیهای تصویری بهدست دهد که معمولا بهطور ذوقی و تصادفی در نگاه هنرمندان بهوجود میآید.
خلاصه ماشینی:
"پس ساختار جناس بهگونهای است که به آسانی برای تصاویر و با توجه به این مثال،برای حرکات نیز میتواند صادق باشد:بدینمعنا که هر تصویر به فراخور زمینهای کهبرای آن طراحی شده است،میتواند به جای تصویر دیگری-که مثلا به لحاظ شکل باآن شباهت دارد-بنشیند و بیننده را غافلگیر کند.
نمونهای از این نوع جناس در این بیت منسوب به خیام دیده میشود: {Sبهرام که گور میگرفتی همه عمر#دیدی که چگونه گور بهرام گرفتS} ناس ناقص جناسی است که در آن دو کلمه در یکی از حروف یا حرکات یا ترتیب،و نه بیشتر،باهم اختلاف داشته باشند مانند قالب و غالب،آسوده و آلوده،مشک و مشک،و یا کوهو شکوه در این بیت سلمان ساوجی: {Sبا شکوه کوه حلمت ابر گریان بر جبال#با وجود جود دستت برق خندان بر سحابS}اگر بخواهیم این تقسیمبندی از جناس را در مورد تصاویر به کار بریم،با توجه بهویژگیهایی زبان بصری،این تعاریف به دست میآید: جناس تام،جناسی است که در آن دو تصویر با معانی متفاوت از لحاظ شکل،اندازه،رنگ و بافت مانند هم باشند.
(به تصویر صفحه مراجعه شود)این شکل را جناس بیننده را به نکته کلیدیتری در زمینۀ ارتباط تصویری درانیمیشن رهنمون میسازد و آن امکان تغییر زاویۀ دید به کمک دوربین است.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) ناس پنهان،جناس آشکار همانگونه که اخوت در کتاب نشانهشناسی مطایبه اشاره میکند،براساس نظریاتمدرن،دستهبندی دیگری نیز برای جناسها وجود دارد که یادآوری آن مهم مینماید وآن جناس آشکار و پنهان است."