چکیده:
مقاله حاضر با به کارگیری نظریه «بینامتنی» کریستوا (1969) و مدل لپیهالم (1997) برای دسته بندی انواع تلمیح و راهکارهای ترجمه آنها، بررسی موردی 4 شعر پرتلمیح تی اس الیوت «ترانه عاشقانه جی آلفرد پروفراک»، «سرزمین بی حاصل»، «مردان پوچ» و «چهارشنبه خاکستر» به همراه 16 ترجمه فارسی از آنها از دهه 1340 مطمح نظر دارد. هدف این بررسی، راهکارهای مترجمان ایرانی برای انتقال تلمیحات بینامتنی در اشعار الیوت به زبان مقصد است. نتایج نشان می دهد که راهکار «حفظ اسم» در ترجمه تلمیحات اسامی خاص و دو راهکار «تغییر حداقل» و «توضیح صریح تلمیح» مورد ترجمه به ترتیب پربسامدترین راهکارها در ترجمه تلمیحات عبارات کلیدی بوده اند. نتایج بررسی بسامد راهکارها نشان می دهد که در طول زمان، راهکار «تغییر حداقل» روندی کاهشی داشته و در برابر، راهکار «توضیح صریح» روندی افزایشی داشته است. بر این اساس، نگرش مترجمان ایرانی به ترجمه تلمیحات در گذر زمان تغییر اساسی یافته است و به روندی شتابناک به سوی راهکارهای خواننده مدار و متمایل به زبان مقصد تبدیل شده است.
خلاصه ماشینی:
"1)حفظ اسم (emaN eht fo noitneteR) :در این راهکار،مترجم یا اسم تلمیحآمیز را بهتنهایی ترجمه میکند،یا آن را به همراه توضیحی مختصر به درون متن میآورد،یا توضیحیدقیق در پاورقی،یادداشتها و یا مقدمه به آن میافزاید: نام میکل آنژلو olegnalehciM ،در بیت 14 از شعر«ترانۀ عاشقانۀ جی آلفرد پروفراک»،تلمیحی به«میکل آنژ»نقاش و مجسمهساز معروف دورۀ رنسانس و خالق مجسمۀ داوود است،که در شعر به هدف شخصیتپردازی پروفراک به او اشاره شده است(بلوم 18).
لپیهالم(1997)برای ترجمۀ تلمیحات عبارت کلیدی 11 راهکار ترجمۀ استاندارد (noitalsnart dradnatS) ،تغییر حد اقل (egnahc muminiM) ،راهنمایی فرا-تلمیحی (-artxE ecnadiug evisulla) ،توضیح صریح (noitanalpxe ticilpxE) ،تمایز داخلی (lanretnI gnikram) ،جایگزینی (meti LT demrpofrep a yb tnemecalpeR) ،تقلیل به معنی (ecudeR esnes ot) ،بازآفرینی (noitaerc-eR) ،حذف (noissimO) ،ابراز غیرقابل ترجمه بودن تلمیح (noitalsnart dnoyeb si noisulla eht etats) و رها کردن متن بدون ترجمه (tfeL detalsnartnu) ارائه داده است.
LL);rettam taerg on s'ereh dna--tehporp on گرچه سرم را(که کمی طاس شده است)دیدهام که داخل سینی به اتقا آوردهاند،من پیغمبرنیستم-و این نیز چنان مهم نیست(براهنی) گرچه سرم را(که اندکی طاس گردیده)به چشم دیدهام/نهاده بر سینی به اتاق آوردهاند/ولیمن پیامبری نیستم-و نباید هم که باشم و چندان اهمیتی هم ندارد(لشکری) راهکار تغییر حد اقل یکی از پرکاربردترین راهکارها در ترجمۀ تلمیحات عبارت کلیدیدر این تقحیق است که در 534 موردب ا بسامد 51/84 درصد به کار گرفته شده است.
مترجم زبان فارسی با آگاهی از اینموضوع و درک اهمیت آن و همچنین آگاهی از نقش خود در انتقال این درک و آگاهی بهخوانندگان زبان مقصد،راهکار افزودن توضیحات صریح را جایگزین راهکار تغییر حد اقلکرده و کوشیده است با ارائۀ توضیحات کاملتر و دقیقتر دربارۀ منبع و مفهوم تلویحیتلمیحات،امکان درک بهتر اشعار و تشخیص ویژگیهای بینامتنی آنها را که سبب اصلی متمایزبودن اشعار الیوت است،به خوانندۀ زبان مقصد بدهد."