چکیده:
این تحقیق تلاش می کند تا ضمن بررسی تاریخچه و تبیین و علت به وجود آمدن شرکت های هرمی، به بررسی و تحلیل اقتصادی و فقهی این دسته از فعالیت های اقتصادی پرداخته و حکم درآمدزایی از این طرق را استخراج نماید. تحلیل های ارائه شده در این تحقیق که با استفاده از روش تحلیلی- توصیفی ارائه استخراج گشته اند، نشان می دهد که شرکت های هرمی به دو دسته کلی تقسیم می شوند که عبارت اند از: شرکت های هرمی سالم و شرکت های هرمی ناسالم که می توان نام آن را دسیسه هرمی گذارد. هدف شرکت های هرمی سالم، که فعالیت شان مختص به بازاریابی در فروش کالاهاست، سوددهی می باشد که در نهایت به رشد اقتصادی کشور کمک می کند؛ در حالی هدف شرکت های دسیسه هرمی، تنها جابه جایی پول و خلق فرصت سوددهی از این جابجایی است. به نظر می رسد این نوع فعالیت اقتصادی، مشکلات اقتصادی زیادی برای کشورها ایجاد می نمایند. علاوه بر این، به نظر می رسد می توان ضمن بررسی فقهی فعالیت شرکت های هرمی نشان داد که این دسته از فعالیت ها با قواعد مختلف فقهی در تعارض اند. از جمله: مشخص نبودن عنوان عقد، وجود غرور (و فریب) و بروز ضرر. همچنین عنوان کلی «اکل مال به باطل»، شامل این نوع شرکت ها می شود و لذا به لحاظ شرعی نمی توان این نوع درآمدی زایی را مشروع دانست.
This paper tries to explain the history and causes of creation of pyramid companies and also to analyze these activities from the Fighi-economic point of view. The legitimacy of Income generation from such activities is examined in addition. Analyses presented in this study، using the analytic-descriptive methodology، show that the pyramidal firms are divided into two categories: healthy and unhealthy pyramid companies. Unhealthy pyramid is named “Pyramid Scheme”. The target of healthy pyramid companies، which have dedicated their work to marketing، is profitability which ultimately contributes to economic growth، while the Pyramid Scheme companies just move money and create opportunities to make profit from this movement. It seems that this type of economic activities create economic problems for the countries. In addition، it seems that it would be possible to evaluate the pyramid activities from the Fighi point of view and shows that they are in controversy with different Fighi rules. For example: the ambiguity of the nature and name of the contract، the availability of fraud and the damage presence. In addition، it seems that the general topic “gaining from invalid activities” includes such activities. So، it is not accepted to make money out of such activities from the Islamic perspective.
خلاصه ماشینی:
دسیسه هرمی نوعی کلاهبرداری میباشد که شکل کلی آن به این صورت است که افراد با پرداخت مقداری پول عضو شرکت میشوند تا در آینده با به عضویت درآوردن افرادی دیگر و رشد زیر مجموعه خود از مشتریان، به چند برابر سود دست پیدا کنند.
مشخص نبودن نوع عقد و دلیل شرعی بودن انتقال وجه همانطور که ذکر گردید، ساختار شرکتهای هرمی معمولا بدین صورت است که فرد برای عضو شدن در شرکت، باید مقداری پول بپردازد و در مقابل عضوگیری، پورسانت دریافت میکند.
علاوه بر این، سوالی که مطرح میشود آن است که آیا افراد واقعا قصدشان از ورود به این شرکتها، خرید و فروش کالا میباشد و واقعا بیع انجام میدهند؟ بررسی تجربه این دسته از شرکتها در عمل نشان میدهد که در موارد بسیاری، کالای خاصی مبادله میشود، اما کالایی که ارزش زیادی نداشته و به قیمت غیر واقعی فروخته میشود.
در بازاریابی شبکهای به سبک سیستمهایی مانند گلدکوئست، چون خرید و فروشی که فرد با شرکت انجام میدهد (و در مقابل پورسانتی که دریافت میکند) مشروط به این است که برای شرکت یا زیر مجموعه خود مشتری جذب نماید، این شرط سبب غرر میشود.
آیت اله مؤمن در بحث غیر مشروع بودن فعالیت شرکتهای هرمی، بیان میدارند که هدف این دسته از شرکتها تنها بدست آوردن مال افراد تشکیل دهنده هرم میباشد؛ به همین دلیل، شرکت قصد واقعی از پرداخت یا خرید و فروش عین در مقابل عوض نداشته و در نتیجه میتوان حرمت فعالیت این شرکتها را براساس أکل مال به باطل مطرح نمود (مؤمن، 1385).