چکیده:
مفهوم جهل در اغلب رشته¬های حقوق به¬ویژه در حقوق خصوصی و حقوق کیفری و نیز در رشته¬های مرتبط با حقوق مانند فقه و اصول از کاربرد زیادی برخوردار است. در این حوزه¬ها مفهوم جهل از شیاع و اهمیت ویژه¬ای برخوردار است. تا کنون بحث جدیی درخصوص این مفهوم شکل نگرفته است. شاید عمده دلیل این وضعیت این تصور باشد که این مفهوم به¬رغم اهمیتش چندان پیچیده و غامض نیست. لیکن با بررسی ابعاد مختلف این مفهوم و نوع ارتباط اقسام آن به-خصوص جهل بسیط و جهل مرکب بایکدیگر، می¬توان ادعا کرد، این مفهوم تا کنون به¬رغم ابتلایش از اعتنای کافی برخوردار نشده است. این تحقیق در صدد است تا با بررسی ابعاد مختلف این مفهوم(لغوی، فنی و تحلیلی، اصطلاحی در فقه، حقوق و اصول)، مطالب جدیدی را در این خصوص در اختیار صاحب¬نظران بگذارد.
The concept of ignorance “jahl” frequently occurs in most of the disciplines of law especially private and criminal law and in some relevant disciplines such as jurisprudence and its principles. The concept of ignorance is of particular significance in these fields. There has not been any serious research into this concept yet.
Possibly it is imagined that this concept is not so complex or complicated. However، a survey of different aspects of this concept and the correlation between its different types particularly simple and compound ignorance indicates that due attention has not been paid to this concept in legal researches.
Studying various dimensions of this concept، its literal and analytical sense، and its technical sense in jurisprudence، law، and principles of jurisprudence، the present article seeks to share some new material in this regard with authorities in this field.
خلاصه ماشینی:
"ایشان در کتاب حقوق مدنی خود گفتهاند «اشتباه بهاعتبار موارد فرق میکند در بعضی موارد ممکن است بهاندازهای باشد که رضا را از بین ببرد و بعضی اوقات بهاندازهای است که رضا را معلول مینماید در بعضی موارد بهحدی است که نه موجب فقدان رضا و نه آنرا معلول میسازد»(بروجردی عبده، 1380، ص 98) اصولا اشتباه یعنی تصور خلاف واقع هرچند ممکن است میزان تخطی و تخلف از واقع کم یا زیاد باشد لیکن همه اینها اشتباه است و خود اشتباه یک مفهوم منجز است و قابل اتصاف به کم یا زیاد نیست بنابراین اگرچه در بسیاری از مباحث روزمره و در محاورات عمومی ما با اصطلاحاتی مانند اشتباه کوچک یا بزرگ و یا اشتباه قابل بخشش یا غیر قابل بخشش مواجه میشویم در حقوق اشتباه، اشتباه است کوچک و بزرگ یا کم و زیاد ندارد اشتباه یعنی تصور خلاف واقع البته بسته به موضوع این اشتباه، اثر حقوقی آن میتواند متفاوت باشد.
واژه اعتقاد گویا این است فرد اشتباهکننده خالی از الذهن نیست که دچار شک درخصوص واقعیت راجع به عمل حقوقی باشد بلکه بر اساس دلایلی اعتقاد به واقعیت یا واقعیتهایی در خصوص عمل حقوقی پیدا کرده است اما درواقع اعتقادی نادرست و غیر دقیق(جهل مرکب)، بنابراین نهتنها عبارت «اعتقاد غیر دقیق یا نادرست»، جهل بسیط(شک و شبهه) را از تعریف خارج میکند بلکه گمان و پندار را هم که مفاهیمی متفاوت با شک و شبهه هستند را هم از تعریف خارج میکند.
- برخی از محققان در تعریف اشتباه گفتهاند «اشتباه عبارت است از اعتقاد (پندار یا تصور) نادرست یا غیر دقیق درخصوص یکی از عناصر عمل حقوقی»، این تعریف که از قویترین تعاریف مطرح در زمینه اشتباه است، اشارهای به قسمت اخیر تعریف پیشنهاد شده یعنی «میتواند دارای اثر حقوقی باشد یا نباشد» ندارد و نیز اعتقاد نادرست را به معاملهکننده اضافه نکرده است و آنرا گویا مفروض دانسته است."