چکیده:
این پژوهش، نقش تکتونیک در ناهنجاری سیستم زهکشی در چهار حوضهی زهکشی پیران، پاطاق، کمندان و درهتخت در زاگرس شمالغرب را بررسی کرده است. شاخص ناهنجاری سلسلهمراتبی (?a)، شاخص انشعابات (R)، شاخص عدم تقارن حوضه (AF)، شاخص تقارن توپوگرافی عرضی حوضه (T) و الگوی زهکشی پارامترهای مورد بررسی این پژوهش هستند. پارامترهای مذکور، بر اساس نقشههای توپوگرافی با مقیاس 50000/1 بهدست آمد. خطوط منحنی میزان، با اختلاف ارتفاع 20 متر حوضهها در محیط نرمافزار ILWIS رقومی شد و بر اساس آن، نقشهی مدل ارتفاعی رقومی حوضهها و شبکه های زهکشی با درجههای مختلف بهروش استراهلر تهیه شد. بعد از تعیین مسیرهای زهکشی ناهنجار و تعداد آبراههها در هر مسیر، شاخصهای ناهنجاری زهکشی برای حوضهها تعیین شد. شاخصهای عدم تقارن حوضه (AF) و شاخص تقارن توپوگرافی عرضی حوضه (T) بر اساس تعیین خط مرکز حوضهها و رودخانه های اصلی حوضهها محاسبه شدند. نتایج این پژوهش نشان می دهد که مقدار شاخص ناهنجاری سلسلهمراتبی (?a) در حوضهی پاطاق و پیران که در زاگرس چینخورده قرار دارند، نسبت به دو حوضهی دیگر در زاگرس رورانده، بیشتر است. شاخص مذکور در حوضههای پاطاق، پیران، کمندان و درهتخت بهترتیب 06/2 ، 65/1، 24/1، 15/1 است. حداکثر پارامتر R (شاخص انشعابات) نیز در حوضهی پاطاق (01/1) و حداقل آن در حوضهی کمندان (75/0) است. بررسی دادهها نشان میدهد، رابطهی معنادار مستقیمی بین پارامتر ?a و AF وجود دارد، بهطوریکه ضریب همبستگی بین این دو متغیر 96 درصد است. ضریب همبستگی بین ?a و T نیز87 درصد است؛ با این وجود، بررسی رابطه بین پارامتر R و AF نشان میدهد که رابطهی مستقیمی بین این دو متغیر وجود ندارد و ضریب همبستگی آنها حدود 44 درصد است. ضریب همبستگی بین R و T نیز ضعیف (23 درصد) است. مطالعهی الگوی زهکشی در حوضه ها نشان داد که حوضه های قدیمی تر و فرسایشیافته تر واقع در زاگرس رورانده (کمندان و درهتخت) الگوی زهکشی شبکهی درختی دارند. الگوی زهکشی کلی در دو حوضهی پیران و پاطاق (در بخش جوانتر و فعالتر زاگرس چینخورده) داربستی است، با این وجود، در این حوضهها در پهلوهای پرشیب طاقدیسها، الگوی موازی توسعه یافته است، درحالیکه در مناطق کمشیب ساختمانی ، الگوی شبکهی درختی دیده میشود. بهطورکلی، این پژوهش نشان میدهد که ناهنجاری زهکشی در حوضه های مورد مطالعه، متاثر از تکتونیک بوده و پارامتر ?a، در مقایسه با پارامتر R ، کارایی بالایی در تعیین تکتونیک فعال حوضهها دارد.
خلاصه ماشینی:
"هدف این پژوهش،بررسی خصوصیات مورفومتریکی شبکههای زهکشی،نظم و ترتیب و الگوی زهکشی،ناهنجاریشبکهی زهکشی بهویژه شاخصهای ناهنجاری سلسلهمراتبی آبراههها در چهار حوضهی زهکشی در زاگرس چینخوردهو رورانده و بررسی تأثیر تکتونیک بر شاخصهای مورفومتریکی شبکهی زهکشی است.
در این پژوهش برای بررسی نظم و ترتیب و ناهنجاری آبراههها و ارتباط آنها با عواملتکتونیکی پارامترهای aH (تعداد ناهنجاری سلسلهمراتبی)، a* (شاخص ناهنجاری سلسلهمراتبی)، H (شاخص انشعابات)، FA (فاکتور عدمتقارن حوضه)، T (تقارن توپوگرافی عرضی حوضه)و الگوی زهکشی بررسی شده است.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) بررسی دادهها مربوط به a* و ارتباط آنها با شاخصهای عدمتقارن حوضهها( FA و T )نشان میدهد که این پارامتر،در مقایسه با پارامتر شاخص انشعابات )R( ،کارایی بالایی برای تعیین و شناسایی تکتونیکهای فعال حوضههای آبخیر دارد.
بررسی ناهنجاری زهکشی با وضعیت ساختمانی حوضهها نشان میدهد که علاوهبر قرارگیری حوضههای آبخیز درزونهای زمینشناسی بزگر با ویژگیهای خاص تکتونیکی،وضعیت محلی تکتونیک در هر حوضه آبخیز نیز درناهنجاری آبراههها نقش مهمی دارد.
بررسیحاضر نشان میدهد که حوضههای قدیمیتر واقع در زاگرس رورانده(کمندان و درهتخت)،الگوی زهشکی شبکهیدرختی دارند،درحالیکه الگوی زهکشی در دو حوضهی پیران و پاطاق(در بخش جوانتر زاگرس)،الگوی کلی داربستیدارند.
pp,142,scisyhponotceT,scinotcetohproM ecafruS dna scinotceT tnemesaB sorgaZ eht ni selytS larutcurtS,3002,.
pp,ygolohpromoeG lanoitanretnI,sretemaraP no yrtemmysA eganiarD dna sdloF evitcA fo gnitliT,8002,.
J,noskcaJ &,M,yhtrowsdloG ,751,nodnoL,yteicoS lacigoloeG eht fo lanruoJ,nrettaP eganiarD a ygolohpromoeG .
pp,)3-2(81,ygoloeG larutcurtS fo lanruoJ eht ni stluaF dna sdloF evitcA fo gnitliT,8991,.
P. H,gnahZ sti dna)uaetalP natebiT nretsaE(nisaB eganiarD gnaijniM eht fo scitsiretcarahC dnalsI,ydutS ledoM noitavelE latigiD a morf sthgisnI weN:snoitacilpmI cinotceT ."