چکیده:
فتوت یکی از عوامل اثرگذار در حیات معنوی، سیاسی و اجتماعی فرهنگ و تمدن ایران و جهان اسلام بوده است. توجه به ریشه ها و خاستگاههای این پدیده مهم در تمدن اسلامی ما را در شناخت بهتر آن یاری می رساند. بی گمان در شکل گیری، تطور و گسترش فتوت عوامل عدیده ای از جمله برخی تعالیم اسلام و اوضاع تاریخی و اجتماعی و معنوی خاص اثرگذار بوده اند، اما وجود شباهت ها میان این پدیده با عناصر، مذاهب و مراسم و باورهای برجا مانده از اعصار کهن ایران، پژوهنده را به ناگزیر متقاعد می سازد که شاید بتواند ریشه های آن را در پیشینه این مرز و بوم بجوید. بی گمان فتوت به سان هر پدیده اجتماعی دیگری احتمالا ریشه های دیگری هم داشته باشد که می توان در مقالی دیگر به آنها هم پرداخت؛ اما در نوشتار کنونی ما با ارائه پنج دلیل اصلی معتقدیم که این ریشه ها را می توان در مظاهر گوناگون تمدن ایران پیش از اسلام جست.
خلاصه ماشینی:
"علاوه بر این،اصول اخلاقی اسباران که بعداجزء مرام عیاری اهل فتوت شد،بسیاری از عناصر این اسباران در میان جوانمردان به ارث بردهشد که از آن میان میتوان به وجود«دستبند»و«نطعی»یا«سروال»در بین پهلوانان زورخانه کهجزء تشریف پهلوانی است و اصطلاح«کهنهسوار»اشاره کرد(بیضایی کاشانی،83).
از مراسم پذیرش اهل فتوت نیز«تکمیل»بود که برای تأیید،پیر«لباس الفتوه»را کهعبارت از یک سروال یا شلوار بود،بر نوآموز میپوشاند،و این سروال نیز از دیگر شواهدمهمی است که میتوان به وضوح با استناد به آن،حکم به ریشههای ایرانی فتوت نمود.
آیین مانوی نیز از ادیان ایران باستان است که میتوان شباهتهای زیادی بین این دین و آیین جوانمردی پیدا کرد.
بنابراین مزدک به عنوان یکی از پیشگامان عیاران،منادی عدل وداد و برابری بود که در خصوص اصول مذهب مزدک گفته شده است که خدا رزق را در رویزمین آفرید تا مردم آنها را میان خود بهطور برابر قسمت کنند و کسی از کس دیگر بیشترنداشته باشد.
یک چیز در معابد وجوددارد که در زورخانهها نیست و آن نقش مهر در حال کشتن گاو است و علت حذف اینصحنه،اگر کشتن گاو به دست میترا یک سنت ایرانی باشد،نه تنها به سبب مسلمانی مردم،بلکه،با اطمینان میتوان گفت به خصوص به این جهت است که در زیر تأثیر آیین زرتشتی درایران،کشتن گاو به اهریمن نسبت داده شده بود و به این سبب دیگر جایی برای نقش بستنآن بر دیوارهها در ایران نبوده است."