چکیده:
شعر آیینی به گونه ای از شعر متعهدانه گفته می شود که از جهت معنایی و محتوایی صبغه کاملا دینی دارد و از آموزه های وحیانی، فرهنگ عترت و ولایت و تاریخ اسلام سرچشمه می گیرد. مناسبت های مذهبی، ستایش چهره های دینی، توجه به مقوله های قدسی و ملکوتی و تزکیه و تهذیب نفس انسانی در هسته مرکزی شعر مذهبی قرار دارد. پیدایش شعر جدید آیینی را در دهه چهل و پنجاه باید یک اتفاق تازه و مهم در ادبیات فارسی دانست؛ بی تردید ورود گسترده نیروهای مذهبی به صحنه مبارزه سیاسی و فرهنگی منشاء پیدایش این شاخه از شعر اجتماعی بود که در چند دهه پس از مشروطه نظیر آن را در گستره ادب فارسی نداشتیم. بنا به دلایلی در اغلب منابع مربوط به شعر جدید فارسی (نیمایی، آزاد، سپید و موج نو) در معرفی پیشاهنگان شعر نوآیینی توسعات و تسامحاتی صورت گرفته است که ایجاب می نمود، واکاوی دوباره ای از نوع پژوهش حاضر به عمل آید. همچنین این مقاله مطابق مبانی نقد تاریخی و جامعه شناسی با نگاهی به حوادث اجتماعی عصر حاضر (از مشروطه تا بهمن 57) کارنامه شعر نوآیینی را نقد و بررسی می نماید.
خلاصه ماشینی:
"شعر مصر او را باید از نخستین شعرهای آیینی در قالب آزاد به شمار آورد و در مجموع شعری است روایی،ساده، احساساتی،کم تصویر و آمیزهای است از اشارات قرآنی و آموزههای مارکسیستی: به حکم جبر و تاریخ زمان/موسی پدید آمد/به هم زد مسند و تخت خداوند کذایی را/به هم پیچید طومار حیاتش را/که دیگر هیچکس را فکر خودخواهی به سرنآید/(کلانتری،بیتا:113-112) شاعر در بندهای اول و دوم پس از بیان ماجراهای حضرت موسی و یوسف(ع)به این نتیجه میرسد:حق هرگز نمیمیرد و واقعیت بناچار از میان ابرهای تیره خود را نمایان میسازد.
به نظر میرسد،هدف پیروز از توجه به اشارات قرآنی در دو بند اول فقط به دلیل توجید بند سوم بوده است که شعارگونگی و بیمایگی از جنبههای هنری بر دیگر عناصر شعری غلبه دارد و شعر در نهایت با تاثر از آموزههای حزبی به پایان میرسد: زمانی هم خداوندان زور و زر/بپروردند فکر باطلی در سر/بساط ظلم گستردند و/با نیروی استعمار/باطل را به ناحق مستقر کرده/نترسیدند از فرجام کار و بیمهابا/یورش آوردند/ما باز هم تاریخ حاکم شد/به فرمان زمان عمر ستم طی شد/ز پای ملتی زنجیر استعمارگر بگسست/ (همان،144-113) بر این دسته از منابع7ایراد دیگری وارد است،به این دلیل که شاعر طبیعتگرا و رمانتیکی به نام محمود مشرف آزاد تهرانی(م.
2-با آغاز نهضت اسلامی در سال 42 فصل تازهای در تاریخ مبارزات مردمی گشوده میشود و پس از یک دورۀ فطرت شاعران و نویسندگان متعهد به عنوان متولیان فرهنگی در عرصۀ مبارزه با خودکامگی گام بر میدارند و با سلاح قلم و زبان شعر به دفاع از شعائر دینی بر میآیند و شعر نو آیینی نیز از همان روزگار به بعد در کنار دیگر شاخههای شعر جدید فارسی دفتری برای خود باز میکند."