چکیده:
بحران سالار، به مثابه یکی از مهم ترین بحران های سیاسی- اجتماعی دوره ی قاجار، از جهات گوناگون شایان تامل است. این نوشتار به روش تاریخی و با تاکید بر نگاه جامعه شناسانه به تاریخ، این موضوع را مورد تجزیه و تحلیل قرار داده و تلاش کرده است به این پرسش پاسخ دهد که، کارکرد دولت مردان ایلی و سیاسی کرد در چارچوب استراتژی دولت مرکزی در مدیریت بحران سالار، بر پایه ی چه مولفه هایی تحلیل پذیر است. از مهم ترین یافته های این تحقیق آن است که اولا جهت گیری حرکت و کارکرد دولت مردان ایلی - خاندانی و سیاسی کرد در بحران سالار در خراسان، در مسیر حفظ تمامیت ارضی و تثبیت موقعیت دولت مرکزی بوده؛ و ثانیا، استفاده ی حداکثری و نگاه موسع دولت مرکزی در به کارگیری ظرفیت های انسانی و مدیریتی بخش های گوناگون جامعه، از جمله دولت مردان ایلی- خاندانی و سیاسی کرد، نقش اساسی در مدیریت بحران سالار در خراسان داشته است.
خلاصه ماشینی:
"oohay@14inarinasas تاریخ دریافت:90/10/10 تاریخ تأیید:90/11/15o} &%01016TOMG010G% (به تصویر صفحه مراجعه شود) مقدمه این نوشتار تلاش میکند کارکرد روابط دولتمردان کرد و نخبگان ایلی-خاندانی را با دولتمرکزی در بخشی از تاریخ دورهی قاجار(اواخر دورهی محمد شاه و اوایل سلطنت ناصر الدینشاه)و برپایهی یکی از رویدادهای مهم دورهی مذکور،که از آن با عنوان بحران سالار درخراسان یاد میشود،تبیین کند.
تبیین نقش نخبگان ایلی-خاندانی و دولتمردان کرد در مدیریت بحران سالارسلیمان خان دنبلی دولت مرکزی تلاش کرد اطلاعات و اخبار خود را دربارهی عملکرد آصف الدوله و سالار درخراسان،با هدف مهار این دو،تکمیل کند و با دقت بیشتری بر رفتار آنها نظارت نماید.
سام خان در زمان شکلگیری اولیهیتحرکات سالار در خراسان و پیش از وری کار آمدن ناصر الدین شاه و امیر کبیر،به عنوان یکزندانی محترم در دربار محمد شاه حضور داشت و با درگذشت محمد شاه و پیش از رسیدنناصر الدین شاه به پایتخت،تهران را ترک کرد و راهی خراسان شد و توان و امکان و نفوذاجتماعی و ایلی خویش را در مسیر تحقق اهداف دولت مرکزی و مقابله با تحرکات سالاربه کار گرفت.
این اقدام از یکسو از عقبنشینی وشکست احتمالی قوای حکومتی جلوگیری کرد،و از سوی دیگر موقعیتی استراتژیک مانندشهر قوچان را که از ابعاد گوناگون زمینهی موفقیت در رویارویی با سالار و دسترسی به مشهدرا فراهم میساخت،در اختیار حاکمیت قرار داد،به گونهای که تحرکات و اقداماتموفقیتآمیز بعدی قوای حکومت نیز اغلب برپایهی همین اقدام و در این مسیر شکل گرفتو تعبیر«مفتاح فتوح قلاع خراسان»،که مورخ قاجار دربارهی سام خان به کار برده،برپایهیقرائن موجود،واقعبینانه و به دور از اغراق است."